Нядзеля пра Фаму
(Яан. 20, 19-31)

Першая нядзеля пасьля Вялікадня называецца Фаміной або Антыпасхай. У гэты дзень чытаецца ўрывак з 20-га разьдзелу Евангельля паводле Яана, у якім гаворыцца пра нявер’е аднаго з апосталаў — Фамы, які адсутнічаў, калі Хрыстос упершыню зьявіўся перад вучнямі пасьля свайго уваскрэсеньня. „Калі ня ўбачу на руках Ягоных ранаў ад цьвікоў і не ўлажу рукі маёй у бок Яго, не паверу”, — сказаў Фама ў адказ на сьвядоцтва апосталаў. Праз восем дзён Ісус паўторна стаў перад вучнямі і, ведаючы пра нявер’е Фамы, паказаў яму Свае раны і разьвеяў ягоны скептыцызм. Прыняўшы ягонае вызнаньне веры Настаўнік адначасова папракнуў Фаму кажучы: „Ты паверыў, бо ўбачыў, але шчасьлівыя тыя, якія ня бачылі і паверылі”. Мы наагул верым у тысячы рэчаў і зьяваў, якіх ня бачым і не адчуваем. Інакш і ня можа быць. Нашу веру можна ўзмоцніць разумовымі высновамі, гістарычнымі фактамі, лягічнымі прадпасылкамі, каб вера, паводле апостала Паўла, была разумнай, але ўсё вымераць, пацьвердзіць і праверыць нельга, бо на гэта ня хопіць ні магчымасьцяў, ні часу. Даўно зразумеў гэта блажэнны Аўгусьцін, які пісаў: „Ты, Госпадзе, найлагаднейшай і найміласэрнейшай Сваёй рукою гладзячы і суцішаючы маё сэрца, дазволіў мне ўсьведаміць, у сколькі рэчаў я верыў, якіх ня бачыў і ня быў пры іхным узьнікненьні... колькі верыў я сябрам, лекарам ды іншым людзям. Бо калі-б мы ня верылі ва ўсё гэта, дык наагул у гэтым жыцьці не маглі-б нічога рабіць” („Вызнаньні”). Мы можам ніколі ня быць на Паўночным полюсе, аднак верым, што ён існуе. Калі пад’язджаем на аўтамабілі да ўзгорку, не затрымоўваемся, бо верым, што дарога працягваецца і далей. Вера ў Бога — вышэйшая ступень даверу. Хрыстос сказаў, што мы павінны стацца бы дзеці, якія бязьмежна давяраюць сваім маці. З гэтага даверу выцякае цудоўная ўпэўненасьць, што мы не безабаронныя, што нехта рупіцца пра нас.


Фама стаўся сынонімам чалавека, які сумняваецца і патрабуе доказаў, аднак Царква ў ягоным выпадку гаворыць пра „добрае нявер’е”. Справа ў тым, што калі-б ягоны скептыцызм выплываў з грубага матэрыялізму і адчувальнай відавочнасьці, дык пераканаўшыся дотыкам у тым, што Хрыстос сапраўды ўваскрос, ён знайшоў-бы для гэтага нейкае рацыянальнае вытлумачэньне. Фанатычнае, прадузятае нявер’е наагул не падатлівае на аргуманты, бо на кожную спробу перакананьня знаходзіць свой контраргумант. Задзірліва правакуе палеміку той, хто ведае сваё і хто нават ня мае намеру адмаўляцца ад сваіх поглядаў. Раны ў ніякім выпадку не даказвалі Боскасьці Хрыста. Нявер’е Фамы не выплывала таксама з варожасьці да праўды. Якраз любоў да праўды, жаданьне дакрануцца, каб раз і назаўсёды паверыць, прывяла яго да Хрыста. Ён не хацеў верыць сьлепа, але з поўным перакананьнем у слушнасьці сваёй веры. Упэўніўшыся ў гэтым ён выявіў тую бязьмежную любоў і адданасьць, якія былі ў ім ужо раней, калі перад сьмерцяй Хрыста ён мужна заявіў: „Давайце пойдзем і мы, памрэм зь Ім”. „Часам, — пісаў выдатны філёзаф Уладзімір Салаўёў, — маем дачыненьне з чыста чалавечым, добрасумленным нявер’ем, якое жадае толькі поўнага і канчатковага перакананьня у праўдзе. Калі мы ня можам гэтак як Хрыстос разьвеяць сумненьні некаторых людзей, дык не павінны і асуджаць іх”.


З другога боку вера Фамы была-б Хрысту мілейшай, калі-б ён быў гатовы паверыць сьвядоцтву іншых. Калі-б сьвет пайшоў за прыкладам Фамы, усе патрабавалі-б бясконцых доказаў і пацьверджваньня, а гэта неразумна і немагчыма. Мы верым у тысячы рэчаў і зьяваў, якіх ня бачылі і не адчулі на сабе. Нашу веры часам можна ўмацаваць разумнымі высновамі, гістарычнымі фактамі, аналёгіямі або лягічнымі прадпасылкамі, каб вера, паводле слоў апостала Паўла, была разумнай, але каб усё даказаць, вымерыць і пацьвердзіць ня хопіць жыцьця...


Мы сапраўды верым камусьці або ў штосьці, у розныя зьявы ды ідэі, але вера ў Бога мае выключнае значэньне. Яна важная таму, што ўплывае на само жыцьцё, фармуе адносіны да іншага чалавека да грамадзтва і да сваіх абавязкаў. Яна выяўляецца ў маралі, у спосабе жыцьця, у тым, як жывем і як сябе паводзім. Паводле Сьвятога Пісаньня, вера абсалютна неабходная. „Вы збаўлены ласкай празь веру і гэта не ад вас, але Божы дар”, — пісаў у Лісьце да эфэсянаў апостал Павал (2, 8). Гэты дар чалавек павінен разьвіваць: ён бы зерне патрабуе шматлікіх намаганьняў і догляду. Баптысцкі прапаведнік Більлі Грэм у сваёй кніжцы „Мір з Богам” пісаў наступнае: „Я пераканаўся, што некаторыя людзі сьведама адкідаюць Хрыста як Госпада не таму, што хрысьціянская навука разумова неўспрымальная, але таму, што яны спрабуюць пазьбегнуць адказнасьці і абавязацельстваў, якія ўскладае на іх хрысьціянскае жыцьцё. Гэта іх слабое, самалюбнае сэрца, а ня розум ці асьвета стаяць паміж імі і Хрыстом. Яны проста няздольныя цалкавіта ва ўсім падпарадкавацца і ўступіць Хрысту”. У гэтым сэнсе клясычным прыкладам зьяўляецца Майсей. У сэнсе кар’еры і дабрабыту ён меў сапраўды ўсё. Ён выразна бачыў два шляхі: адзін вядомы яму праз сорак гадоў, дастатні і раскошны, і другі, у чалавечым разуменьні непрывабны, пакутны і гаротны. Майсей зрабіў неверагодны выбар. Ён прынёс вялікую ахвяру дзеля невымернай, але большай каштоўнасьці.


У Евангельлі напамінаецца: „Калі пачуеце голас Божы, не разьлютоўвайце сэрцаў сваіх... шукайце Госпада... клічце Яго, калі Ён блізка”. Сам Хрыстос гаворыць: „Вось стаю ля дзьвярэй сэрца і грукаю: калі хто пачуе голас Мой і адчыніць дзьверы, увайду да яго”. Гэтак як немагчыма пераканаць чалавека, засьлепленага ў сваім фанатызьме, так і веру немагчыма накінуць і без запросін яна не прыходзіць. Бог грукае ў дзьверы сэрца праз самыя розныя абставіны жыцьця, празь сьвядоцтва іншых, праз азарэньне і прыклад, празь няўдачы і расчараваньні, праз розум і здольнасьць ацэнкі. Мы заўсёды маем магчымасьць усё прааналізаваць і ўзважыць. Нам можа быць нават патрэбны дотык або іншыя доказы, аднак галоўнае, каб была гатоўнасьць паверыць. Ад гатоўнасьці пачынаецца дзеяньне.



Нядзеля міраносіц
(Марк. 15, 43 — 16, 8)

Не перакананьні і нават не глыбокая ўпэўненасьць могуць пераадолець боязь сьмерці і ганьбы, а толькі любоў можа зрабіць чалавека верным да канца, бязьмежна і без аглядкі. У трэцюю нядзелю пасьля Вялікадня Царква адзначае памяць Нікадзіма, Язэпа Арымафейскага і жанок-міраносіц.


Пра ўсіх іх у Евангельлі гаворыцца няшмат. Нікадзім і Язэп былі тайнымі вучнямі Хрыста. Пакуль Настаўнік прапаведаваў у натоўпах людзей і быў аб’ектам ненавісьці і мсьцівасьці з боку праціўнікаў, яны сустракаліся зь Ім употай. Калі аднак Хрыстос быў зьняволены, асуджаны на сьмерць і ўкрыжаваны, гэтыя два чалавекі, якія ў свой час баяліся далучыцца да грамады вучняў, зараз у сваёй любові і адданасьці выявіліся мацнейшымі за вучняў. Язэп Арымафейскі сьмела пайшоў выпрасіць цела Ісуса і разам зь Нікадзімам пахавалі Яго.


Назоў „міраносіца” паходзіць ад слова „міра”, якое азначае каштоўную аліву, зрыхтаваную з многіх духмяных рэчываў. У знак вялікай пашаны мірам мазалі галаву дарагога госьця. Марыя — сястра Лазара зь Віфаніі памазала мірам ногі Ісуса (Яан. 12, 1). Гэтак-жа зрабіла апраўданая Хрыстом грэшніца ў хаце фарызэя (Лук. 7, 36). Вядомы толькі некаторыя імёны міраносіц. Гэта: Марыя Магдаліна, Марыя Кляопава, Саламія, Сусанна і Яанна ды іншыя, зь якіх некаторыя дапамагалі Хрыстовай грамадзе нават матэрыяльна.


Яны таксама не пабаяліся стаяць побач, калі на крыжы паміраў Хрыстос і не пабаяліся прыйсьці памазаць Ягонае цела, калі разьбегліся найбліжэйшыя вучні. Яны таксама былі першымі сьведкамі Хрыстовага ўваскрэсеньня. Любоў аказалася мацнейшай за страх, небясьпекі і пагрозы. Гэта тая любоў, якая, паводле слоў апостала Паўла, „цярплівая, міласэрная, якая не зайздросьціць, не шукае свайго, не раздражняецца, ня думае ліха, ня цешыцца зь няпраўды, усё пакрывае, усяму верыць, якая ніколі не перастае” (1 Кар. 13, 4-8).


Прычыны самаахвярнай любові жанчын да Хрыста ня толькі ў прыродных якасьцях жаночай душы, чульлівасьці і лагоднасьці.


Праз стагодзьдзі, асабліва на Ўсходзе, жанчына ня мела амаль ніякіх правоў. Гэта былі маўклівыя, прыгнечаныя нявольніцы, на долю якіх выпала цяжкая праца і поўнае падпарадкаваньне мужчыну. У ізраільцян пазыцыя жанчын у грамадзтве была адносна высокая, але ўсё роўна не паводле сучасных стандартаў.


У Бібліі гаворыцца аб прарочыцах: Марыям, Алдаме, Наадзіі і судзьдзі Дэворы. Яўрэі першыя параўноўвалі мацярынскае сэрца з Божым сэрцам (Выхад. 49, 15) . Майсееў Закон і затым Хрыстос вярнулі жанчыне першабытную годнасьць маці і спадарожніцы мужа. Хрыстос не ўхваляў несправядлівай практыкі тагачасных разводаў. Ён паводзіў сябе насуперак звычаяў сваёй эпохі і гутарыў як з раўнапраўнымі суразмоўцамі з самаранкай, з Марфай і Марыяй. Ён зьлітаваўся над лёсам наінскай удавы, са спагадай аднёсься да распусьніцы, дараваў грахі Марыі Магдаліне і шчыра плакаў над будучым лёсам ерусалімскіх жанчын.


Царква заўсёды імкнулася пашырыць прынцыпы раўнапраўя жанчын у духу Евангельля, хаця дух эпохі і сьвецкія звычаі не заўсёды гэтаму спрыялі, а тэорыя не заўсёды супадала з практыкай. Прызнаючы роўнасьць мужчыны і жанчыны адначасова Царква моцна падкрэсьлівае адметнасьць іхных індывідуальных пакліканьняў. У сьвеце існуе адвечны Божы парадак, у якім кожнаму вызначана ягонае месца і заданьні. Жанчына можа пасьпяхова выконваць працу, якую дагэтуль выконвалі мужчыны, але-ж яны ня могуць замяніцца ролямі ва ўсім. Ніхто ня здыме з жанчыны абавязкаў жонкі і маці, ніхто не заступіць іх у дбайнасьці пра хату і выхаваньне дзяцей... Аб гэтым 500 гадоў да Хрыста ведаў кітайскі мысьліцель Канфуцый: „Факт, што мужчына і жанчына займаюць уласьцівае ім месца ў жыцьці зьяўляецца найбольшай каштоўнасьцяй і дасягненьнем натуры. Калі муж бывае добрым мужам і бацькам, а жонка — сапраўднай жонкай і маці, калі сын і дачка зьяўляюцца праўдзівымі сынам і дачкою, дык уся сям’я на добрым шляху і дзякуючы гэтаму ўвесь сьвет крочыць слушнай і адпаведнай дарогай”. Вось таму і апостал кажа: „Усё мне можна, але ня ўсё карыснае”.


Памяць жанок-міраносіц — выява нашай глыбокай пашаны ня толькі для самаахвярнай любові гэтых сьвятых жанчын, але таксама для ўсіх хрысьціянскіх жанчын і маці. Калі сьвет яшчэ існуе і крочыць ня цалкам памылковай дарогай, дык у значнай ступені гэта іхная заслуга.



Пра расслабленага ля Авечай купальні
(Яан. 5, 1-15)

У 5-м разьдзеле Евангельля ад Яана гаворыцца пра аздараўленьне Хрыстом расслабленага ля Авечай купальні. Раз у год вада ў ёй набывала вылячальную моц і кожны, хто першы ўваходзіў у яе, выходзіў адсюль здаровы. Адзін чалавек хварэў ужо трыццаць восем гадоў і, на жаль, не было каму апусьціць яго ў ваду; яго заўсёды нехта апярэджваў. „Ня маю чалавека, каб апусьціў мяне ў ваду”, — паскардзіўся хворы і Хрыстос аздаравіў яго адным уладным словам.


Калі-б углыбіцца ў сэнс гэтага евангельскага апавяданьня і спрабаваць аднесьці яго да сябе, можа ўзьнікнуць пытаньне: хто я? З аднаго боку я — той-жа бездапаможны чалавек, які ня ў змозе аздаравіць самога сябе нават зь фізычнай немачы, ня кажучы пра духоўную. Прага высакароднага і чыстага ёсьць, сьведамасьць сваіх заганаў і марнасьці — таксама, аднак паралізавана воля. Аб гэтым з сумам пісаў апостал: „Добрае, якога хачу — не раблю, а зло, якога ненавіджу — раблю”. З другога боку можна зразумець і іншых хворых, якія таксама хацелі аздаравіцца і першыя ўваходзілі ў ваду. Яны апярэджвалі паралізаванага чалавека, так як і нас заўсёды нехта ў нечым апярэджвае. На крык „пажар” людзі ў вялікіх аўдыторыях таксама стрымгалоў кідаюцца да выхаду, думаючы толькі пра сябе і пры тым топчучы адны адных насьмерць... З другога боку, колькі слушнай скаргі ў словах хворага: „Ня маю чалавека...” Дзіўна і крыўдна, што на працягу трыццаці васьмі гадоў не знайшлося нікога, хто працягнуў-бы нешчасьліўцу руку дапамогі і правёў-бы яго гэтых некалькі крокаў.


Хто з нас не адчуў патрэбу хаця-б невялікай паслугі, слова суцяшэньня або парады з боку іншага чалавека? Хто не пераканаўся, наколькі каштоўным падарункам можа стацца чалавеку іншы чалавек? У жыцьці бываюць выпадкі, калі мы адчуваем сябе бездапаможнымі бы дзеці. У такіх выпадках заўсёды праўдзівай аказваецца пагаворка: „Лепш мець сто сяброў, чымсьці сто рублёў”. На самай справе ў нас няма цалкам чужых людзей; мы адзін аднаму належым і адзін да аднаго маем права. „Гэтак як хваля ня можа існаваць сама для сябе, але саўдзельнічае ў хваляваньні акіяну, — пісаў Альбэрт Швайцэр, — гэтак і мы ня можам правесьці ўсё жыцьцё для саміх сябе, але заўсёды перажываючы яго разам зь іншымі”. Мабыць, лягчэй пагадзіцца з гэтым, калі самі нечага патрабуем, бо добра памятаем, што нам належыцца, але ці заўсёды памятаем аб сваіх абавязках? Спарадычны добры ўчынак нічога не даказвае! Гэткім чынам толькі лёгка ўсыпіць сваё сумленьне, захапіцца сваёй дабрынёю. Якраз такім быў фарызэй, які гаварыў: „Дзякую Табе, Божа, што я акуратны, рэгулярна даю міласціну, ня гэтак як іншыя людзі”. Сапраўднае служэньне толькі тады нешта вартае, калі жыве ў нас шчырая патрэба ахвяры і сьвядомасьць нявыплачанага доўгу. Усе нашы здольнасьці і магчымасьці трэба ўспрымаць як нявыплачаны доўг. Нам можа здавацца, што лёс нас пакрыўдзіў, што „Бог ня роўна дзеле”, але гэта памылковае. Калі нам здаецца, што мы бедныя, варта прыгадаць тых, якія цалкам ня маюць што пакласьці ў гаршчок; калі здарыцца хвароба, трэба памятаць, што некаторыя, як евангельскі расслаблены, гадамі прыкаваны да ложка або інваліднай каляскі. Мы можам адчуваць сябе нешчасьлівымі, але сапраўды заўсёды будуць людзі і шчасьлівейшыя, і больш няшчасныя за нас!


Дасканала ведаючы пра эгаізм і недахоп любові апостал Павал заклікаў: „Думайце ня толькі пра сябе, але і пра іншых”, „Насіце цяжары адзін аднаго”, „Любоўю адзін аднаму служыце”.


Любоў, паводле Евангельля, не павінна абмяжоўвацца ўрачыстымі дэклярацыямі і ўзьнёслымі парывамі душы. Яна „не шукае свайго”. Той, хто „шукае свайго” — чалавек скрытны, адасоблены, які ведае толькі сябе. Нават завязваючы новыя знаёмствы ён робіць гэта дзеля сяброўства, але разважае ў чым дадзены чалавек можа яму быць прыдатны. Чужая патрэба, небясьпека або гібель яго не датычаць і не хвалююць. Таму і ня дзіўна, што на крык „пажар” людзі ў вялікіх аўдыторыях стрымгалоў кідаюцца да выхаду, думаючы толькі пра сябе і па дарозе топчуць адны адных насьмерць... „Калі я раздам усю маёмасьць маю і аддам цела сваё на ўсёспаленьне, а любові ня маю, ніякая карысьць ад гэтага”, — гаварыў апостал. Любоў шукае свайго выяўленьня ў практычным жыцьці і служэньні канкрэтным людзям. Гэтыя канкрэтныя, нешчасьлівыя людзі, якім мы можам і павінны дапамагчы, не ляжаць толькі ля Авечай купальні ў Ерусаліме. Яны літаральна побач нас!



Пра самаранку
(Яан. 4, 5-42)

Падзелы існавалі заўсёды. Быў час, калі лінія гэтага падзелу была накрэсьлена надзвычай выразна: з аднаго боку выбраны народ, а з другога — усе астатнія. Быў таксама доўгі час, калі хрысьціяне жылі ў сьвеце, які ясна і выразна акрэсьліваў сябе хрысьціянскім сьветам, а па﷓за ім жылі паганцы, якіх трэба было павярнуць да веры. Зараз людзі перамяшаліся і безупынна перамяшчаюцца. Нікога ўжо не ахоўвае бар’ер нацыяналізму; канфрантацыя непазьбежная і яна мае месца нават у нашых дамах.


Наша краіна таксама далёкая ад маналіту ў справах веры, ня кажучы пра іншыя справы: погляды, партыйную прыналежнасьць ды іншае.


Як мы павінны ставіцца да мільёнаў хрысьціян іншай канфэсіі, да мусульман, гіндуістаў і будыстаў? Адказ на гэтае пытаньне дае Сьвятое Пісаньне, у прыватнасьці гутарка Хрыста з самаранкай. Хрыстос даказаў, што не прызнае неразумных стэрэатыпаў і прадузятасьцяў. Жанчыне і прадстаўніцы чужога, пагарджанага народу Ён адкрыў найглыбейшыя тайны веры і будучыню Царквы. Ён запэўніў, што няма на сьвеце нейкага спэцыяльнага месца для пакланеньня Богу, але што сапраўднае пакланеньне — „у духу і праўдзе”.


Царква вучыць, што ўсе людзі будуць збаўлены, калі яны намагацца будуць належна жыць і добрасумленна выконваць патрабаваньні сваёй веры і сумленьня. Праз сваю веру яны імкнуцца да таго-ж Бога, у Якога верым і мы. Усе ўзьнятыя з зямлі да неба рукі сыходзяцца ў адной кропцы, якая называецца БОГ. Вось таму Царква не адкідае нічога, што ва ўсіх рэлігіях сапраўднае і сьвятое. Са шчырай павагай яна ставіцца да тых спосабаў дзеяньня і жыцьця, да тых прынцыпаў і дактрынаў, якія хаця і адрозьніваюцца ад нашых, аднак адбіваюць прамень той праўды, які асьвятляе ўсіх людзей.


Што можам нарэшце сказаць пра тых, хто жыве побач нас, але кажа, што не належыць да ніякай Царквы, што ён атэіст? Аднойчы Хрыста паведамілі, што нейкія людзі выганялі нячыстых духаў, хаця і не належалі да Ягоных вучняў. Апосталы дамагаліся, каб Ісус забараніў ім рабіць гэта, але Ён загадаў не чапаць іх і дадаў: „Хто не супраць нас, той з намі”. На першы погляд гэтыя словы пярэчаць іншым, выказаным у іншых абставінах сьцьвярджэньням: „Хто не са Мною, той супраць Мяне” і „Хто не са Мной зьбірае, той рассейвае”. У сапраўднасьці адзін сказ дапаўняе другі, бо трэба памятаць, што адзін тычыцца вучняў, а іншы тых звонку. Ад першых, гэта значыць ад нас, патрабуецца, каб мы ня ставіліся насьцярожана або варожа да тых, хто робіць нешта карыснае, хаця і не належыць да Царквы. Мы павінны з належнай павагай ставіцца нават да марксізму або фэмінізму, якія ў многім памылковыя і шкодныя, але адначасова ня можам не прызнаць іхных дасягненьняў у галіне правоў чалавека. Прадстаўляючы дасягненьні паганцаў — грэкаў — старажытны апалягет, сьвяты Юсцін гаварыў: „Уся прыгажосьць, выказана або зьдзейсьнена імі, належыць таксама і нам — хрысьціянам, бо мы шануем Слова”. Гэта ўсё роўна, што сказаць: „Мы зьяўляемся вучнямі Таго, безь Якога людзі не маглі-б зрабіць нічога добрага і трывалага”.


Адначасова тым другім, звонку, Хрыстос нагадвае, каб не выступалі супраць Яго як ворагі або збаўцы людзей, нават калі яны лічаць, што паступаюць лепш за Царкву. Бо хто „не зьбірае зь Ім, хто вызначае мэты і накірункі супярэчлівыя Ягонай волі, той не зьбірае, але рассейвае: не будуе, але руйнуе, ня рупіцца пра сапраўднае дабро, але сьцягае толькі на сябе асуджэньне”.


Вось таму вернікі з упэўненасьцяй паўтараюць, што „па﷓за Царквою няма збаўленьня”, але адначасова памятаюць, што Царква нашмат шырэйшая, чымсьці гэта нам здаецца. Пара паўтарыць і прызнаць,толькі ў шырэйшым значэньні, тое, што сказаў Пётр, далучаючы да Хрыстовай грамады першага паганца: „Я перконваюся, што Бог сапраўды не глядзіць на асобы, але ў кожным народзе той, хто баіцца Яго і чыніць справядлівасьць, да спадобы Яму” (Дзеі. 10, 34-35). У значнай ступені ад нас залежыць, ці тыя, хто яшчэ блукае па﷓за Царквою, добраахвотна і поўнасьцю далучацца да Яе.


Паміж дакорам сумленьня і жалем з прычыны нашых заганаў і правінаў у дачыненьні да нашых братоў павінна знайсьціся і месца на радасьць, што мы не адны, што нам не гарантавана збаўленьне бязь іншых, як гэта было ў Ноевым Каўчэгу. Незьлічоныя натоўпы людзей таксама вераць у Бога, любяць і клічуць Яго можа нават больш горача за нас. Бог знойдзе спосаб, у гэтым або ў будучым жыцьці, каб усе прымірыліся паміж сабою і ўсе разам селі за вялізным сталом у Ягоным Царстве.



Нядзеля аб сьляпым
(Яан. 9, 1-36)

Адно з найбольш няясных месцаў Евангельля — гэта пачатак апавяданьня пра аздараўленьне Хрыстом сьляпога. „Хто зграшыў, ён ці бацькі ягоныя, што нарадзіўся сьляпым”, — пацікавіліся вучні, якія добра ведалі, што ўсякая хвароба зьяўляецца пакараньнем за грэх. Хрыстос таямніча адказаў: „Ні ён, ні бацькі ягоныя, але каб на ягоным прыкладзе выявілася Божая моц і слава”.


У чым-жа Божая слава? Няўжо ў тым, што чалавек пражыў гэтулькі гадоў з такім жудасным калецтвам толькі дзеля таго, каб пасьля яго бязьмежных пакутаў здарыўся цуд і людзі ўславілі Бога? Няўжо людзі не маглі-б уславіць Бога, калі-б бачылі шчасьлівага чалавека адоранага моцным здароўем?


На жаль, не; за такое людзі не ўслаўляюць Бога. Гэта можам убачыць на саміх сабе і людзях вакол нас. Сьв. Ціхан Задонскі наагул гаварыў, што „рэдка бывае, каб у здаровым целе здаровая душа жыла. Хутчэй за усё, амаль заўсёды ў хворай”. За добрае ня дзякуем, бо лічым гэта нармальным. Для пераважнай большасьці людзей здароўе, бясьпека, свабода, дабрабыт, бестурботнасьць — гэта поўнасьцю натуральныя, належныя і заслужаныя рэчы. „За ўсё дзякуйце...”(1 Фесал. 5, 18), — заклікаў апостал Павал, — бо „любячым Бога, пакліканым згодна Ягонай волі, усё дзеецца дзеля дабра” (Рым. 8, 28). Толькі адзінкі ўмеюць дзякаваць і разумеюць, што маглі ня мець нават таго, што маюць і што ёсьць людзі сапраўды нешчасьлівыя. Нават бясспрэчнае дабро мала хто ўспрымае як цудоўнае, незаслужанае дабрадзейства, Божы падарунак, які ў любы момант можа быць адняты.


Акрамя таго трэба адзначыць, што слава Божая выявілася ня толькі ў тым, што сьляпы стаў відушчым цялеснымі вачыма. Ён прасьвятлеў таксама самымі глыбінямі сваёй душы. Яго вочы адкрыліся на міласэрнасьць і ўсемагутнасьць Божую, сэрца адкрылася на тое, каб удзячнасьцю і верай адказаць на дар аздараўленьня. Якраз у гэтым выявілася Божая слава! Не ў гэтым сэнсе, што прысутныя пахвалілі Хрыста, бо наадварот, асудзілі за парушэньне бяздушнага правіла аб суботнім адпачынку. Бог праславіўся тым, што ў душы гэтага чалавека зазьзяла вечнае жыцьцё, засьвяцілася, заблішчэла нешта, што належыць Самому Богу. Гэтае меў на ўвазе апостал Павал, калі пісаў эфэсянам: „Прашу, каб Бог... асьвяціў сьвятлом вочы сэрца вашага, каб вы пазналі ў чым надзея вашага пакліканьня” (1, 17-18).


Неаднойчы ахопленыя горам, бачачы розныя трагедыі мы паддаемся роспачы і сумненьням, не ўсьведамляючы, што празь любыя абставіны, праз найбольш непрывабнае і прыкрае, можа наступіць цуд сустрэчы з Богам. „На колькі душа важнейшая за цела, на гэтулькі душэўнае здароўе важнейшае за цялеснае”, — гаварыў сьв. Яан Залатавусны. Нешта непараўнальна важнейшае, каштоўнейшае і больш значнае можа здарыцца ў выніку таго, чаго мы баяліся. Падумаем пра гэтае. Шляхі Божыя — строгія. Бог дае нам безьліч дабра, але калі ў шчасьці ня знойдзецца месца на ўдзячнасьць і вечнае жыцьцё, Ён ніколі не дазволіць нам загінуць ад памыснасьці.


Гэтую праўду выказаў ужо на сьвітанку хрысьціянства адзін з вучняў — апостал Ерма. „Бог міласэрны, — гаварыў ён, — Ён не пакіне цябе, пакуль ня скрушыць або тваё сэрца, або косьці...” Міласэрны таму, што праз нашу акамянеласьць, жорсткасьць і сьлепату павінен прарвацца ў нашае жыцьё цуд прасьвятленьня. Паколькі мы недастаткова чульлівыя, каб перажыць ціхі подых ласкі, Ён неаднойчы бурай урываецца ў наш лёс.



Пра сьляпога
(Лук.18,35-43)

Евангельскае апавяданьне пра сьляпога зьвяртае ўвагу ня гэтулькі на каштоўнасьць фізычнага зроку, што для ўсіх відавочнае, але на значэньне духоўнага зроку, унутранага прасьвятленьня і пазнаньня праўды, а таксама небясьпекі ўсякага засьляпленьня. Кожнае засьляпленьне — гэта перш за ўсё вынік неўспрыманьня праўды, пра якую ў Сьвятым Пісаньні сказана: „Пазнайце праўду, а праўда вас вызваліць”. Інакш кажучы, яна вызваліць з аковаў засьляпленьня, калі стэрэатыпы, эмоцыі і традыцыі падмяняюць сапраўдны стан рэчаў, калі да чалавека не даходзяць ніякія разумныя аргуманты. Сьвятло зьяўляецца сынонімам пазнаньня і ведаў, гэтак як цемра — несьвядомасьці і непісьменнасьці.


Евангельскі сьляпы, пакуль ня бачыў, бездапаможна тарчаў ля дарогі, але адразу пасьля аздараўленьня пайшоў за Хрыстом.


Існуе адзін асаблівы дакучлівы від сьлепаты. Яна паралізуе чалавека ў яго духоўным разьвіцьці, можа спрычыніць страту веры і ў Бога, і ў чалавека, і ўвогуле ў нейкія высакародныя ідэалы. Бывае, што чалавек ня бачыць вакол сябе нічога акрамя зла, фальшу, брыдоты і дурноты, што сапраўды можна яго спутаць і затрымаць у адным месцы. Ён ня бачыць нічога, што яго мабілізавала-б, падахвочвала-б і падштурхоўвала-б да дзеяньня. Ня бачыць нічога добрага, выразных доказаў Божай апекі, не заўважае відавочных чалавечых цнотаў і каштоўнасьцяў, ні ў кім ня бачыць добрага прыкладу для сябе і таму ён ня ў змозе ісьці шляхам духоўнага прагрэсу.


Аднак будзем шчырыя: можа гэтыя людзі проста бачаць толькі сябе і свой адбітак у люстэрку! Кожны здольны ўбачыць вонкі толькі тое, што мае нейкі эквівалент у ім самім. Нездарма гаворыцца, што „кожны мяркуе паводле сябе”. Калі ў сабе бачыць толькі заўзятыя крыўды і прэтэнзіі, дык вакол сябе прыкмячае толькі прасьледавацеляў. Калі ў ім пасяліліся гнеў, падазронасьць, карысьлівасьць і хцівасьць, дык яму здаецца, што не бывае людзей шчырых, добрых і бескарысьлівых і было-б дурнотай самому быць такім, паколькі іншыя скарыстаюць гэту наіўную слабасьць дзеля сваёй карысьці.


Вось таму трэба ў першую чаргу адкрыць вочы на саміх сябе, уважліва прыглядзецца сваім заганам, якія могуць раздражняць іншых. А яшчэ лепш пашукаць у сябе прынамсі крыху зычлівасьці, дабрыні, паслужлівасьці і спагады, а тады прыкмецім іх таксама ў іншых. Толькі такім чынам можна пераадолець той параліч, які не дазваляе пайсьці за Хрыстом.


Евангельскае апавяданьне пра аздараўленьне сьляпога падкрэсьлівае ня гэтулькі значэньне фізычнага, але і духоўнага зроку.


Найболш памылак дапускаем, калі не глядзім глыбей, у корань і сутнасьць справы, але ацэньваем зьявы і людзей на вока. Аднак зьнешні выгляд і чалавечае ўражаньне вельмі часта памылковыя. Маска ўсьмешкі, ветлівасьці і бездакорных манераў неаднойчы прыкрывае сэрца нікчэмнага чалавека. З другога боку прастата, нясьмеласьць і непрыкметнасьць могуць прысланяць добрага і вартаснага чалавека. Аб гэтым заўсёды трэба памятаць, калі выбіраем свайго будучага прадстаўніка, начальніка, кіраўніка або прэзыдэнта, бо на сваю бяду можна вельмі памыліцца...


Дасканалым прыкладам таго, як Бог глядзіць і ацэньвае чалавека, можа паслужыць старазапаветны выбар караля — пераймальніка Саула. Калі Самуіл зьявіўся ў хаце Ясея Віфлеемляніна, каб зь ліку ягоных сыноў выбраць караля, ён быў перакананы, што ім будзе Еліяў. Аднак Бог сказаў Самуілу: „Не зважай на ягоны выгляд і на вышыню росту, бо Я яго адкінуў. Я гляджу інакш чымсьці чалавек, бо чалавек глядзіць на воблік, а Я — на сэрца” (1 Сам. 16, 7).


Калі ніхто са старэйшых сыноў Ясея ня быў Богам ухвалены, тады паслалі па наймалодшага, які пасьвіў авечак і Бог сказаў Самуілу: „Устань, памаж яго, бо гэта ён”. Такім чынам быў абраны Давід — аўтар цудоўных псальмоў і адзін з найлепшых каралёў.


Евангельскае чытаньне гэтай нядзелі сымбалічна гаворыць пра вызваленьне зь цемры несьвядомасьці і памылковыя чалавечыя імкненьні.



Узьнясеньне Гасподняе
(Лук. 24, 36-53)

Заўсёды ў чацьвер, у саракавы дзень пасьля Вялікаднья Царква адзначае вялікае сьвята Ўзьнясеньня Гасподняга. Згодна Сьвятому Пісаньню, Хрыстос у новым, адухоўленым Целе на працягу сарака дзён пасьля Ўваскрэсеньня зьяўляўся апосталам, умацоўваючы іхную веру і адначасова падрыхтоўваючы іх да хуткага разьвітаньня. Ён загадаў ім заставацца ў Ерусаліме і чакаць абяцанага Суцяшыцеля — Сьвятога Духа. У саракавы дзень Ён апошні раз узышоў з вучнямі на Аліўную Гару. Разьвітальныя словы былі поўныя турботы пра будучыню маладой грамады вернікаў. Асабліва ў той момант Ісус жадаў, каб плён Ягонага жыцьця, навукі і дзейнасьці жыў і разьвіваўся ў Ягоных пасьлядоўніках. Ён блаславіў іх і даручыў распаўсюджваць Евангельле: „Дадзена Мне ўсякая ўлада на небе і на зямлі... І так ідзіце і навучайце ўсе народы, хрысьцячы іх у Імя Айца і Сына і Сьвятога Духа, навучаючы іх выпаўняць усё, што Я сказаў вам” (Мацьв. 28, 19-20). На плечы вучняў Настаўнік узлажыў увесь цяжар апостальства з усімі складанасьцямі і небясьпекамі: „Будзеце мне сьведкамі ў Ерусаліме, ва усёй Юдэі і Самарыі ды ажно па край зямлі”, — загадаў ім. Прадбачваючы пакуты і змаганьне з ворагамі хрысьціянства Хрыстос абяцаў апосталам і ўсім іхным вучням у будучыні пастаянную падтрымку і апеку: „Я буду з вамі ва ўсе дні да сканчэньня веку”.


Апосталы былі ўдзельнікамі і сьведкамі апошняй зь зямных тайнаў Богачалавека, Ягонага слаўнага ўзьнясеньня на неба. Сьвятое Пісаньне апісвае гэтую падзею бяз пафасу і хваляваньня, як нешта цалкам натуральнае і заразумелае. Для Хрыстовых вучняў, сьведкаў Ягонай дзейнасьці і жыцьцяпісальнікаў Узьнясеньне было лягічным эпілёгам жыцьця. Гэта было зьвянчэньне ўсёй зямной місіі, пераможнае вяртаньне пераможцы з поля бою. Хрыстос дасягнуў перамогі над галоўнымі ворагамі: грахом, целам і сьмерцю, перад якімі дагэтуль чалавек быў бездапаможны. Зараз-жа грэх адкуплены, грахоўнае цела расьпята, сьмерць зьнішчана, а людзі навекі збаўлены. Мэта зямнога пасланьніцтва Хрыста дасягнута. На зямлі не засталося больш нічога, што магло-б Яго затрымліваць. Вучні дакладна гэтак зразумелі Ўзьнясеньне Гасподняе. Зь некаторым смуткам, але і задавальненьнем, што ўдзельнічаюць у Божых плянах, яны пільна глядзелі на неба, пакуль два чалавекі ў белых вопратках не зьявіліся перад імі і сказалі: „Мужы галілейскія! Чаго стаіце, узіраючыся на неба? Гэты Хрыстос узяты ад вас на неба прыйдзе гэтак сама, як бачылі вы Яго ўзыходзячага на неба”.


Узьнясеньне Гасподняе зьяўляецца ня гэтулькі сьвятам адыходу Хрыста з гэтага сьвету, колькі Яго прысутнасьці сярод нас. Блажэнны Аўгусьцін пісаў: „Госпад наш не пакінуў неба, бо адтуль прыйшоў да нас. Не пакінуў таксама нас, калі зноў узышоў на неба. Аднак Ён пакутуе на зямлі ўсякі раз, калі мы, яго члены, пакутуем. Ён Сам пацьвярджае гэтае, калі кліча да Саўла: чаму Мяне прасьледуеш?”


Сёмая нядзеля пасьля Вялікадня
(Яан. 17, 1-13)

Сёмая нядзеля пасьля Вялікадня прысьвечана памяці Айцоў 1-га Ўсяленскага Сабору ў Нікеі. У гэты дзень чытаецца урывак з 17-га разьдзелу Евангельля паводле Яана. У ім цытуецца г.зв. першасьвятарская малітва Хрыста за будучую Царкву і Ягоных пасьлядоўнікаў: „Словы, якія Ты даў мне, я аддаў ім і яны прынялі і зразумелі, што Я ад Цябе зышоў і паверылі, што Ты мяне паслаў... Захавай іх у імя Тваё, тых, якіх Ты мне даў, каб яны былі адно як і мы”. Першасьвятарская малітва напоўнена прароцкай заклапочанасьцяй пра будучыню Царквы, якую ўжо неўзабаве чакала ня толькі пераможнае шэсьце празь сьвет, але і горкі келіх пакутаў. Акрамя зьнешніх ворагаў хутка зьявіліся ўнутраныя , якія разладамі ды ерасямі разьдзіралі на кавалкі містычны Хрыстоў хітон. Чалавечае самавольства і зямныя імкненьні ўзялі верх над еднасьцяй, якой сваім вучням жадаў Хрыстос. Усе сілы зла, спрабуючы аслабіць і зьнішчыць хрысьціянства, перш за ўсё хацелі яго падзяліць...


Вось таму Царква, якая на працягу сваёй гісторыі ўсё-такі ня здолела ўсьцерагчы сваю еднасьць і чысьціню веры, заўсёды шанавала людзей, якія „праўдзіва навучалі слова Хрыстовай праўды”. Такімі людзьмі несумненна былі ўдзельнікі 1-га Ўсяленскага Сабору ў Нікеі. У пераломны час вялікага ўнутранага крызісу яны здолелі захаваць еднасьць і пераадолець спакусу раздору. Непасрэднай прычынай скліканьня першага ўсеагульнага зьезду ерархаў і вернікаў маладой Царквы была небясьпечная ерась александрыйскага сьвятара Арыя. Гэты высокаадукаваны, але саманадзейны чалавек аспрэчваў Боскасьць і адвечнае ісваньне Сына Божага. Ён вучыў, што Сын Божы нарадзіўся пазьней і што Ён няроўны Айцу, а толькі, паводле слоў Арыя, — „Вышэйшая Істота”. У 325 годзе, у гады панаваньня імпэратара Канстанціна Вялікага, у азіяцкім горадзе Нікеі непадалёк сёньняшняга Істамбулу сабралася звыш двух тысяч дэлегатаў, у тым ліку 318 епіскапаў. Зьехаліся прадстаўнікі хрысьціянскіх абшчынаў з многіх краін. Некаторыя мелі яшчэ на сваіх целах сьляды катаваньняў у цалкам нядаўнія часы прасьледу. Былі сярод удзельнікаў Сабору людзі, якія ўласнай крывёю даказалі адданасьць сваёй веры, для якіх ейная чысьціня была найвышэйшай каштоўнасьцяй. Для маладога хрысьціянства ерась Арыя была ў сапраўднасьці вяртаньнем да яўрэйскага аднабожжа, пры якім яму заставалася толькі роля маральнага дадатку. Арыянізм не разумеў, што сутнасьць хрысьціянства заключаецца не ў суб’ектыўнай маралі і аскетызме, але ў аб’ектыўнай тайне выкупленьня. Сутнасьць хрысьціянства — ва ўцялесьненьні і ўваскрэсеньні Богачалавека. На жаль, усе нюансы тэалёгіі і вытанчаную каварнасьць арыянскай ерасі разумелі далёка ня ўсе ўдзельнікі Сабору. У гэтым бадай заключаецца несумненны цуд Нікейскага Сабору, бо меншасьць бясспрэчна натхнёная Божым Правідам знайшла і абвясьціла сьвету фундамантальную формулу „суістотны”. Нейкае азарэньне схіліла ерархаў і тэолягаў супрацівіцца прывабнай, але небясьпечнай навуцы аж да канчатковай перамогі над ёю. Перамагаючы ўнутраныя нелады і супярэчнасьці ўдзельнікі Сабору акрэсьлілі і замацавалі ў якасьці догмы звышчасовую дактрыну, што „Сын Божы зьяўляецца сапраўдным Богам народжаным ад Айца перад усімі вякамі. Ён гэтак-жа вечны як і Айцец: Ён народжаны, але ня створаны і суістотны Айцу”. Гэтая догма знайшла сваё адлюстраваньне ў першых сямі пунктах Нікейскага Сымбалю Веры, які быў дапоўнены амаль 60 гадоў пазьней і ў гэткай форме захоўваецца да сёньняшняга дня. Сымбаль Веры — вынік натхнёнай працы, прароцкай думкі Айцоў Царквы — не адзіны плён Нікейскага Сабору. Яго ўдзельнікі сфармулявалі таксама шэраг канонаў — правілаў унутранага жыцьця Царквы, якія захоўваюць сваю важнасьць да сёньняшняга дня.


Бывае, што нейкая адна асоба або падзея ў гісторыі народу мае для яго вырашальнае, гістарычнае значэньне, хаця яно можа быць і станоўчае, і адмоўнае. Што тычыцца Царквы, дык яна ўшаноўвае памяць і ганарыцца сваімі сьвятымі і выдатнымі ерархамі і ў гэтую нядзелю адзначае памяць некаторых зь іх: Айцоў 1-га Ўсяленскага Сабору ў Нікеі...



Пяцідзесятніца
(Яан. 7, 37-52; 8, 12)

Мы ізноў адзначаем вялікае сьвята Сасланьня Сьвятога Духа, інакш дзень Сьвятой Тройцы, званае таксама Пяцідзесятніцай або Сёмухай. Яно было ўстаноўленае ў памяць пасланьня апосталам сабраным у Ерусаліме ў яўрэйскае сьвята Пяцідзесятніцы абяцанага раней Духа. Назоў Сёмуха азначае, што гэтае сьвята адзначаецца сем тыдняў пасьля Вялікадня, дакладна на пяцідзесяты дзень. Пяцідзесятніца была ў яўрэяў адным з трох вялікіх сьвятаў. У гэты дзень, напрыканцы жніва, у храм прыносілі ахвяры зь першых пладоў зямлі, а таксама згадвалі аб атрыманьні Майсеевага Закону пасьля выхаду зь Егіпту. Пра падзею, якая непасрэдна паслужыла ўстанаўленьню хрысьціянскага сьвята, у Дзеях Апостальскіх чытаем наступнае: „І як канчаўся дзень Пяцідзесятніцы, усе былі аднадушна разам. І раптам пачуўся гук зь неба быццам бы ад наляцеўшага буйнага ветру, ды напоўніў увесь дом, дзе яны сядзелі. І паказаліся ім падзеленыя языкі быццам бы вогненыя ды паселі на кожным зь іх. І напоўніліся ўсе Духам Сьвятым, ды пачалі гутарыць на іншых мовах, як Дух даў ім прамаўляць” (Дзеі. 2, 1-4).


У сьвята Сасланьня Сьвятога Духа на апосталаў вернікі ўпрыгожваюць храмы зеленьню і кветкамі. Гэта нагадвае той старазапаветны звычай ахвяроўваньня першых зямных пладоў, а таксама мамрыйскі дуб, пад якім Аўраам прыняў Сьвятую Тройцу ў асобах трох вандроўцаў. Зелень — гэта таксама знак вясны і Царквы, якая быццам сад расьцьвіла пад дажджом ласкі і прынесла багаты духоўны плён. Для хрысьціян Сасланьне Сьвятога Духа зьяўляецца днём народзін Царквы. Першае натхнёнае выступленьне Пятра, знакі і цуды, місійны энтузыязм і масавыя павярненьні да веры былі вынікам ласкі. Невялікую групу запалоханых вызнаўцаў Дух ператварыў у дынамічны арганізм, напоўніў дарамі неабходнымі для евангелізацыі сьвету, ажывіў і да сёньняшняга дня кіруе ейнай дзейнасьцяй. Дух, якога просім, каб „прыйшоў і пасяліўся ў нас” быццам бы паветра напаўняе сьвет і гэтак для нас неабходны як паветра зьяўляецца невычэрпнай крыніцай ласкі дзеля ўсякай высакароднай дзейнасьці. У Лісьце да карынфянаў апостал Павал пісаў: „Аднаму даецца слова мудрасьці, іншаму веды, іншаму вера, іншаму дар аздараўленьня, прароцтва або веданьне моваў. Усё гэта спрычыняе адзін і той-жа Дух” (1 Кар. 12, 8-11). Пяцідзесятніца прынесла дар процілеглы да біблейскай драмы пабудовы вавілонскай вежы. Моўная адметнасьць ужо ня дзеліць і не перашкаджае. Дар гутаркі на розных мовах быў практычнай падрыхтоўкай да заданьня „ісьці і навучыць усе народы” на іхнай, а не на чужой мове.


Пяцідзесятніца зьяўляецца таксама днём Сьвятой Тройцы.


У адной з малітваў Васіля Вялікага, у часе якіх вернікі ўпершыню ад Вялікадня становяцца на калені, гучаць словы: „У гэты апошні, вялікі і збавіцельны дзень Госпад выявіў нам тайну Сьвятой Тройцы”. Царква дзякуе Богу Айцу, Які паслаў Духа, дзякуе Адкупіцелю, Які выпрасіў сасланьне Духа і самому Суцяшальніку, Які зышоў на апосталаў, напаўняючы іх сваёй ласкай.


Тройца зьяўляецца фундамантам веры, першапрычынаю чалавечага існаваньня, прататыпам і канчатковаю мэтаю. За кожнай Літургіяй паўтараюцца словы: „Ласка Госпада нашага Ісуса Хрыста і любоў Бога ды Айца і супольнасьць Сьвятога Духа хай будуць з усімі вамі”.


Усё наша хрысьціянскае жыцьцё, як нялёгкае але магчымае да ажыцьцяўленьня пакліканьне, павінна быць знакам і сьведчаньнем Бога ў Тройцы. Мы ня можам сказаць пра сябе, што дасягнулі дасканаласьць, але што імкнемся да яе. Таксама як ня бачна ветру, аднак бачны вынікі ягонага подыху, гэтак Духам Сьвятым адбываецца паступовае ператварэньне сьвету. На першы погляд гэтага ня бачна, але працэс ачышчэньня і асьвячэньня сьвету працягваецца і сьвет безупынна накіроўваецца да свайго прадвызначэньня.



Дзень Сьвятога Духа
(Мацьв. 18, 10-20)

Урачыстасьць Сасланьня Сьвятога Духа штогод нагадвае нам аб таямнічай усепрысутнасьці Духа і запрашае да адкрываньня значэньня гэтай прысутнасьці. Кім для Царквы зьяўляецца Сьвяты Дух? Ён — Боская Асоба, адна з тых, у якую мы верым. Гэта адначасова і элемэнт нашай веры і яе прадмет. „Веру... у Духа Сьвятога”, — паўтараем у Сымбалі Веры. Той-жа Дух, які быў разам з Хрыстом у часе Ягонага зямнога жыцьця і падтрымоўваў Яго, цяпер напаўняе Царкву і кіруе ёю. Ён —крыніца экспансіі Царквы, сіла, якая вядзе місіянераў. Евангельле паказвае адзінаццаць апосталаў, сабраных у Ерусаліме некалькі дзён перад юдэйскім сьвятам Пяцідзесятніцы. Яны яшчэ баяцца і хаваюцца перад яўрэямі. Магчыма, яны думалі, што ад іх патрабуецца толькі дбайнае захоўваньне памяці пра Настаўніка ўнутры малой, ізаляванай групы прыхільнікаў. Аднак да гэтага памяшканьня, дзе яны згуртаваліся, уварваўся Сьвяты Дух, насьцяж адкрыў дзьверы і выпіхнуў іх вонкі, да народаў усёй зямлі. Яны пайшлі прапаведаваць Слова грэкам, парфянам і рымлянам ды ўсе іх разумелі. Некаторыя прынялі Сьвятое Хрышчэньне. Гэтак нарадзілася Царква Хрыстова. Апосталы не засталіся ў адкрытым памяшканьні, не чакалі, пакуль людзі прыйдуць да іх, але самі пайшлі да паганцаў. Неўзабаве першы паганец, сотнік Карнілій быў прыняты ў Царкву, дзякуючы выразнаму ўказаньню Сьвятога Духа (Дзеі. 10, 44-48).


Накіраваньне да паганцаў азначала пераацэнку ўласных, рэлігійных каштоўнасьцяў: Майсей, Закон, абразаньне, Богаабранства. Яны мелі падставы баяцца, што стануць нячыстымі, апаганяцца, і павінны былі пераадолець гэткую боязь. Аднак Дух Сьвяты, які напоўніў іх, умацоўваў іхную сьмеласьць, рабіў іх мацнейшымі за сьвет, які павінны былі здабыць. Яны зьвярнуліся да паганцаў, каб павярнуць іх да Хрыста. Сьвяты Дух не дазволіў, каб Царква ператварылася ў новую сынагогу, месца прызначанае толькі для выбранцаў. Ён ажыцьцявіў тую ўнівэрсальнасьць, якую Хрыстос абяцаў: „да ўсіх народаў... да ўсякага стварэньня, па канцы зямлі”.


Аб гэтым трэба памятаць асабліва нам, сучасным хрысьціянам, бо Царква бясконца адчувае спакусу вярнуцца ў ерусалімскую горніцу, каб ізноў адгарадзіцца ад сьвету. Акрамя таго Царква глыбока падзелена на канфэсіі, якія замкнуліся ў сабе. Хрысьціянства ў цэлым страціла таксама евангелізацыйны імпэт, яна не наступае, але абараняецца ад усякага тыпу ворагаў — унутраных і зьнешніх.


Сьвяты Дух зьяўляецца для Царквы крыніцай еднасьці, паколькі „ў адным Духу мы ўсе ахрышчаныя, каб быць адным целам”. Дзякучы Духу мы пазнаем адны ў адных дзяцей Божых. Некаторыя з нас параднёныя, але ў Царкве ня голас крыві спрычыняе нашае братэрства. Гэтую еднасьць трэба зьберагаць і ставіць па﷓над розьніцу поглядаў, палітычныя і выбарчыя падзелы. Ніхто не павінен наводзіць страт на еднасьць Царквы дзеля справаў, якія ня тычацца таго, што пералічыў апостал Павал: „Адна надзея, адна вера, адзін хрост, адзін Госпад, адзін Дух, адзін Бог і Айцец усіх”. Акрамя згуртаванасьці і адначасова пашырэньня Дух спрычыняе нешта большае. Ён — крыніца тоеснасьці Царквы, таго, што адрозьнівае Яе ад сьвету. Што разумеем пад паняцьцем „сьвет”? Ён „падданы злу”, не пазнаў і не прыняў Хрыста, а зараз адкідае таксама Яго Царкву. Аб гэтым Ісус папярэджваў кажучы: „Калі сьвет вас ненавідзіць, ведайце, што Мяне раней зьненавідзіў” (Яан. 15, 18). Гэта ня тычыцца людзей са сьвету, якія зьяўляюцца або могуць стацца нашымі братамі. Атаясамлівацца са сьветам пад выглядам яго прыцягненьня да Хрыста азначае, што нельга больш лічыцца Ягоным сябрам. Быць са сьвету — значыць згубіць сваю тоеснасьць.


У безупынным канфлікце паміж сьветам і вучнямі Сьвяты Дух будзе ўмацоўваць вернікаў як успамін і сьведчаньне аб Хрысьце.


Будзе таксама гарантам вернасьці Царквы Хрысту. Дзякуючы Духу наша змаганьне са сьветам застанецца назаўсёды „справай Хрыста”, значыць, праўды, і не стане ніякай іншай справай.


Дух Сьвяты будзе адвакатам, сьведкам і судзьдзёю ў канфлікце паміж Хрыстом і сьветам. „Калі прыйдзе Суцяшальнік, ён будзе сьведчыць аба Мне... Ён пераканае сьвет аб грэху, аб праўдзе і аб судзе”(Яан. 15-16 разьдз.). Гэтае змаганьне і працэс яшчэ не закончыліся, але суд над сьветам кончыцца, дзякуючы прысутнасьці ў Царкве Сьвятога Духа, перамозе Хрыста. Гэтае перакананьне падбадзёрвае нас выстаяць пры Ім.



Усіх сьвятых
(Мацьв. 10, 32-33, 37-38; 19, 27-30)

Сьвятое Пісаньне гаворыць, што ў дзень Пяцідзесятніцы на сабраных у Ерусаліме апосталаў зышоў Сьвяты Дух. У выніку гэтага яны духоўна падмацаваліся і сталі гатовыя да місіянерскай працы. Адначасова, пад узьдзеяньнем і кіраўніцтвам Духа ўзьнікла Хрыстовая Царква, а ў ёй быццам ад дажджу зазелянеў цудоўны агарод выдатных, сьвятых людзей. Вось іхную памяць Царква ўшаноўвае ў першую нядзелю пасьля Пяцідзесятніцы.


У царкоўным календары кожны дзень прысьвечаны памяці аднаго або некалькіх сьвятых. Усе яны ўвасабляюць неаднолькавы тып сьвятасьці. У залежнасьці ад таго кім былі і чым уславіліся, Царква клясыфікуе іх паводле гэтага прынцыпу. І так: прарокі ўшаноўваюцца за тое, што мужна і самаахвярна даносілі да народу Божую волю. Апосталы і роўнаапостальныя заслужыліся сваім місіянерствам, прапаведніцтвам і самаахвярным пашырэньнем веры. Пакутнікі пацьвердзілі сваю вернасьць Хрысту пакутніцкай канчынай. Найпадобныя — па-царкоўнаславянску: прападобныя, будучы манахамі, пустэльнікамі або аскетамі дасягнулі шляхам барацьбы з чалавечымі заганамі ўнутраную дасканаласьць. Сьвяціцелі ўшаноўваюцца за тое, што будучы епіскапамі выявіліся разумнымі, дбайнымі пастырамі; бяссрэбранікі шануюцца за бескарысьлівае скарыстоўванъне дару аздараўленьня, а справядлівыя — за тое, што зьяўляюцца прыкладам беззаганнага, пабожнага жыцьця.


Калі людзі зьяўляюцца вянцом стварэньня, дык святыя — вянцом і гордасьцяй чалавецтва. Хрыстос сам назваў іх „сольлю зямлі” і „сьвятлом свету”. Адначасова — што варта памятаць — усе яны былі звычайнымі людзьмі з характэрнымі для чалавека слабасьцямі, спакусамі, недахопамі і клопатамі. Яны жылі ў канкрэтных абставінах і эпосе, сярод унутраных і вонкавых перашкодаў. Тое, за што зараз іх шануем як сьвятых, таксама не прыйшлося ім без намаганьня. У іх проста была жывая, значыць дзейная, вера, высакародныя памкненьні, прага ўзьняцца па﷓над пошласьць і разбэшчанасьць свайго асяродзьдзя. Усе яны былі афіцыйна прызнаныя сьвятымі дзякуючы трываламу і шчыраму народнаму шанаваньню. Гісторыя ведае шмат людзей, якіх у свой час абагаўлялі і ставілі ім помнікі. Аднак менавіта „ў свой час”, бо зараз пра іх ведаюць хіба толькі гісторыкі, а калі згадваюцца іхныя імёны, дык абыякава або нават з агідай. У адрозьненьні ад такіх людзей, памяць пра святых, наадварот, жыве ў сьвядомасьці людзей стагодзьдзямі, іхнае жыцьцё і дзейнасьць натхняюць і знаходзяць пасьлядоўнікаў у кожную эпоху. Імёны сьвятых даюцца пры хрышчэньні як знак таго, што хрысьціянін разам зь імем сьвятога лічыць яго сваім нябесным ахоўнікам, узорам і аўтарытэтам.


Для складання жыцьцяапісаньня сьвятых, званага агіяграфіяй, у мінулым іх аўтары вельмі часта ўжывалі гатовых трафарэтаў. У выніку атрымоўваліся малапераканаўчыя панэгірыкі, якія толькі зьнеахвочваюць сучаснага, скептычнага чытача сваёй штучнасьцяй. Ідэалізаваны і рэтушаваны вобраз сьвятога можа падабацца як казка для дзяцей, але гэта цалкам непатрэбнае. У біяграфіі сьв. Уладзіміра Вялікага ёсьць вельмі непахвальны эпізод з Полацкам і Рагнедай. Нядаўна кананізаваныя каталіцкім Касьцёлам Ян Саркандр, каралева Ядвіга або Максымільян Кольбэ шмат за што крытыкуюцца. Кольбэ ня першы і не адзіны аддаў сваё жыцьцё ў канцлагеры за іншага вязьня. Саркандр жорстка вяртаў пратэстантаў у каталіцтва і яго мэтады сёньня лічыліся-б злачыннымі. Добра вядома, што ня ўсім героям вайны ставяць помнікі. Таксама і сьвятыя выбраны як увасабленьне ня ўсіх, але некаторых цнотаў, тых, якія Царква лічыць важнымі, годнымі павагі і вылучэньня ў якасьці павучальнага прыкладу.


У наш сэкулярызаваны час пра сьвятасьць наагул гаварыць нялёгка. Сучаснаму чалавеку яна асацыюецца зь нечым далёкім і нерэальным. Дасягненьне яе мяжуе зь немагчымасьцяй і цудам. Інакш кажучы, у стаўленьні да сьвятасьці назіраецца непаразуменьне.Тым часам святасць — ідэал, заданьне і мэта хрысьціянскага жыцьця. У кожную эпоху былі і ёсьць людзі, якія намагаюцца пражыць сваё жыцьцё як мага годна, плённа і сумленна. Ёсьць і сярод нас людзі, якія ціха і без рэклямы твораць дабро, якія без высакамоўных слоў пацьвярджаюць сваю веру добрымі ўчынкамі. Аб гэтым так сказана ў Сьвятым Пісаньні: „Гэтак няхай сьвеціць сьвятло вашае перад людзьмі, каб яны бачылі вашы добрыя ўчынкі і ўславілі Айца вашага, Які ў нябёсах”. Хай сабе няма ў гэтым нічога надзвычайнага, але вялікае таксама складаецца з малога. Нават сумленнасцяй у выконваньні сваіх штодзённых абавязкаў, узорным сямейным жыцьцём, добрым выхаваньнем дзяцей людзі ўжо ажыцьцяўляюць нейкую рысу хрысьціянскай дасканаласьці. Можна намагацца зрабіць і дасягнуць нечага надзвычайнага, але пачаць варта прынамсі з малога.


Безумоўна, сьвет становіцца лепшым дзякуючы добрым, высакародным, сьвятым людзям. Іх няшмат, але яны адабратвараюць асяродзьдзе, у якім жывуць, і ўвесь разбэшчаны сьвет. Яны кампэнсуюць паўсюдную наяўнасьць зла, дазваляюць верыць у канчатковую перамогу дабра. Можа і мы становімся крыху лепшымі дзякуючы ажыўляючаму струменю, які плыве ад даўніх і ад сучасных сьвятых. Можа дзякуючы ім свет наагул яшчэ існуе і іхнае заступніцтва быццам громаадвод прадухіляе Божы гнеў...



Пакліканьне апосталаў
(Мацьв. 4, 18-23)

Пацягнуць людзей за сабою можа чалавек аўтарытэтны, з моцным, уладным характарам. Несумненна гэтак здарылася з пакліканьнем Хрыстом першых вучняў: Пятра і Андрэя ды Якуба і Яана Завядзеяў. Да звычайных рыбакоў занятых сваёй штодзённай працай Ісус прамовіў коратка: „Ідзіце за Мною”, і здарылася нешта неверагоднае. Безь ніякіх пытаньняў: куды, чаго, чаму яны кінулі і свае сеці, і сем’і, і блізкіх ды пайшлі за Ім. Ужо раней, калі прагучэлі словы прарока Яана Хрысьціцеля пра хуткае зьяўленьне Збавіцеля, некаторыя пачалі шукаць Яго. „Чаго шукаеце?”— спытаўся, спрабуючы выпрабаваць тых, хто найбольш прагна шукаў Яго, але ў першых вучняў убачыў дзіцячую веру і шчырую зацікаўленасьць. Яан і Андрэй не былі людзьмі заражанымі скептыцызмам вучоных, якія схільныя да палемік. Яны ўжо перажылі азарэньне, унутраны пераварот, які закончыўся цалкавітай зьменай жыцьця. У вачах Пятра Настаўнік убачыў імпульсіўнасьць, але адначасова чульлівае, вернае сэрца і таму прадказаў: „Ты назавешся Кіфа, што азначае: камень, і на камяні тваёй веры пабудую Царкву маю”.


Ісус запэўніў, што Бог можа зьмяніць чалавека ўнутры і што гэта адначасова і выклік, і заданьне. Надзвычай вучонаму чалавеку Нікадзіму, які пасьціў два разы ў тыдзень, дзьве гадзіны ў дзень маліўся і даваў дзесяціну Ісус сказаў: „Мусіш нарадзіцца нанава”. Уся ягоная набожнасьць і добрыя ўчынкі выявіліся недастатковымі. Які-ж цярпімы і спагадлівы Бог, які адкрываецца хутчэй людзям з гарачай верай, чымсьці вучоным. Калі-б гэтак не было, недаразьвітыя і дзеці ня мелі-б ніякіх шанцаў! Выдатны навуковец, інтэлектуал і геній мусяць прайсьці той сам шлях, што і дзіцё.


Аднойчы ангельскі тэоляг Джон Гантэр расказаў, што пасьля ягонай казані на тэму Нікадзіма да яго падышоў малады адукаваны чалавек і сказаў: „Усё, што я пачуў, зьяўляецца для мяне выклікам. Калі-б я толькі мог усё гэта зразумець, напэўна стаўся-б сапраўдным хрысьціянінам”. „Ці напэўна вы сталіся-б хрысьціянінам, калі-б зразумелі зьмест Евангельля?” — спытаўся пастар. „Так, напэўна”, — адказаў малады чалавек. „Мой сябра, — пачаў яму тлумачыць пастар, — працуе місіянерам у Афрыцы. Ён у прыватнасьці прапаведуе пігмэям, якіх разумовыя здольнасьці надзвычай абмежаваныя. Калі хрысьціянінам можа быць толькі той, хто зразумее евангельскія ісьціны, дык як-жа гэтыя простыя людзі пазналі сапраўднага Бога?” — „Ведаеце, я ніколі над гэтым не застанаўляўся”, —шчыра прызнаўся малады чалавек. „Але Бог над гэтым застанавіўся. Ягонае адкрыцьцё ня мусіць быць зразумелае, толькі прынятае зь дзіцячым даверам”, — адказаў пастар. Паўторнае нараджэньне — гэта ня проста выпраўленьне ранейшага жыцьця. Людзі заўсёды прымаюць рэзалюцыі з дамаганьнямі паляпшэньня або рэформы нечага, але хутка самі не выконваюць сваіх абяцаньняў. Біблія вучыць, што праз новае нараджэньне ўваходзім у цалкам новы сьвет, становімся іншымі людзьмі.


Евангельле пра пакліканьне першых апосталаў, звычайных, простых людзей, паказвае, што Бог выбірае і даручае заданьні людзям, якія не прасяклі звычаямі і скрыўленьнямі сваёй эпохі, якія адкрытыя на новыя ідэі. Нездарма гаворыцца, што старых дрэваў не перасаджваюць. Разам з пакліканьнем першых апосталаў быў закладзены фундамант новага арганізму — Царквы.


Яан накіраваў да Хрыста двух сваіх вучняў. Затым Андрэй прывёў свайго брата, а Піліп — Нафанаіла. Іхны прыклад зьвяртае ўвагу на тое, што верай сваёй мы павінны ў першую чаргу дзяліцца з нашымі сваякамі, сябрамі і суседзямі. Існуюць людзі, якія ўсё жыцьцё дэкляруюць прыналежнасьць да Царквы, але не зрабілі нічога, каб прыцягнуць да Хрыста хаця-б адну душу. Для сучасных вернікаў прыклад першых апосталаў павінен быць натхняльным.



Нядзеля беларускіх сьвятых
(Мацьв. 6, 22-33)

Кожны народ ганарыцца імёнамі сваіх вялікіх патрыётаў, паэтаў, мастакоў, вучоных і сьвятых. Кожны рады далучыць іх да сваёй гістарычнай спадчыны і ахвоча падкрэсьлівае факт, што нейкі выдатны чалавек меў прынамсі нешта супольнае зь яго краінай і народам. „Гісторыя народу, — пісаў Ніл Гілевіч, — найбольш ярка ўвасоблена ў духоўных вобліках, справах і творчых плёнах яго лепшых сыноў і дачок... Мы ня толькі павінны, але мы абавязаны ведаць сваё мінулае, каб лепш убачыць сваё заўтра, каб ясьней уяўляць, як да яго ісьці. У грамадзтве цывілізаваным, культурным запаветы вялікіх людзей заўсёды значылі вельмі многа. Іх цэняць і шануюць, імі даражаць, на іх абапіраюцца ўсе тыя, хто хоча ісьці дарогай Праўды, Дабра і Чалавечнасьці”.


Сярод тых, якія жылі і працавалі для Беларусі, пакінуўшы выразны сьлед у жыцьці народу, былі таксама сьвятыя. Для Беларусі і нашага народу яны магчыма зрабілі нават болей за тых, каму выстаўлены помнікі, чые імёны памешчаны ў энцыклапэдыі. На працягу ўсёй нашай тысячагадовай гісторыі сьвятыя фармавалі духоўнае і культурнае аблічча народу. Народ без узьдзеяньня звонку і аніякага прымусу і кан’юнктурнасьці сам вылучыў і ўшанаваў імёны тых, якіх жыцьцё і заслугі найвышэй цаніў. Праваслаўная Царква, ідучы за голасам народу, некаторых зь іх далучыла да ліку сьвятых. У 1984 годзе Беларускі Экзархат афіцыйна ўстанавіў у трэцюю нядзелю пасьля Пяцідзесятніцы Дзень беларускіх сьвятых. У афіцыйным сьпіску беларускіх сьвятых апынулася чатырнаццаць імёнаў. Гэта сьвяціцелі Міна, Дзіянісій і Сімяон — епіскапы Полацкія , сьвяціцелі Кірыла і Лаўрэнцій — епіскапы Тураўскія, сьвяціцель Георгій Каніскі — архіепіскап Магілёускі і Беларускі, дабраверны князь Расьціслаў —заснавальнік гарадоў Расьціслаўля, Мсьціслаўля, Крычава і Слаўгарада, прападобны Апанас — ігумен Берасьцейскі, Макарый — ігумен Пінскі, прападобныя Марцін Тураўскі, Елісей Лаўрышаўскі, Эўфрасіньня —ігуменьня Полацкая, пакутнік-дзіцятка Гаўрыіл Заблудаўскі, праведная Юльянія — княгіня Альшанская і праведная Сафія — княгіня Слуцкая. Акрамя чатырнаццаці згаданых сьвятых Праваслаўная Царква ў замежжы залічае да беларускіх сьвятых віленскіх пакутнікаў Антона, Яана і Яўстафія і шэраг смаленскіх сьвятых. Беларуская дыяспара шануе як сьвятога архіепіскапа Мелхісэдэка (Паеўскага). У 1922 годзе ён склікаў у Менску сабор, на якім была абвешчана незалежная ад Масквы Беларуская Мітраполія з чатырма епархіямі. За сваю патрыятычную і рэлігійную дзейнасьць у 1930 годзе разам з усёй царкоўнай Радай ён быў вывезены ў Краснаярск, затым выліканы ў Маскву, дзе і закончылася жыцьцё гэтага пакутніка .


Немагчыма адным сказам ахарактарызаваць усіх беларускіх сьвятых. Няма сумневу, што Эўфрасіньня Полацкая слушна шануецца як нябесная ахоўніца беларускага народу і яго асьветніца. Хто ведае наколькі бяднейшая была-б наша сучасная літаратура без падмурку творчасьці „беларускага Залатавуснага” — сьвяціцеля Кірылы Тураўскага. Сімяон Полацкі мужна выступіў у абарону пакрыўджаных супраць самавольства князёў. Мэркурый Смаленскі, хаця і не належыць да афіцыйнага сьпісу, мужна выступіў у абарону Радзімы. Апанас Берасьцейскі сваёй пакутніцкай канчынай пацьвердзіў вернасьць праваслаўнай веры, якая апынулася пад пагрозай з боку інаслаўных. Гаўрыіл Заблудаўскі — шасцігадовае дзіцятка родам зь вёскі Зьверкі на Беласточчыне ўвасабляе дзіцячую бязгрэшнасьць і нявіннасьць, якія павінны быць хрысьціянскай нормай. Яго шанаваньне не спынялася на тэрыторыі Беласточчыны з 17-га стагодзьдзя і зараз перад мошчамі Гаўрыіла, перанесенымі з Гародні ў Беласток, служацца ўрачыстыя акафісты і ня зьмяншаецца паток вернікаў.


Неабходна адзначыць спэцыфічны характар беларускай сьвятасьці, якая ў значнай ступені адлюстроўвае і характар народу.


Незалежна ад таго, ці гутарка ідзе пра князёў, сьвяціцеляў, пакутнікаў або прападобных, іхная сьвятасьць была, як правіла, дзейная, накіраваная на грамадзкае, агульнае дабро. Аскетніцтва, якое прынцыпова пакліканае для ізаляванага, асабістага збаўленьня, у беларускіх сьвятых спалучалася з грамадзкім служэньнем. Яны не абмяжоўваліся закрыцьцём у манастырскіх кельлях, але ахвоча несьлі ў народ сьвятло сваіх ведаў, сваю высокую мараль і збаўчы прыклад. Дзякуючы гэтаму беларускія сьвятыя былі сапраўднымі сьветачамі, сольлю зямлі беларускай, ейным сьвятлом, розумам, гонарам і сумленьнем.


У трэцюю нядзелю пасьля Пяцідзесятніцы зьвяртаемся да беларускіх сьвятых як да нябесных ахоўнікаў і нацыянальных герояў. Яны заслугоўваюць пашаны і любоўі ня толькі за сваё малітоўнае хадайніцтва, але таксама за іхны патрыятызм, служэньне народу і дабратворнае ўзьдзеяньне на яго. Такім чынам яны паспрыялі фармаваньню душы нацыі. І ў наш складаны час, у народзе зьнявераным у сваёй паўнацэннасьці, беларускія сьвятыя могуць абудзіць пачуцьцё гонару за сваю слаўную мінуўшчыну, за сваю сапраўдную радаслоўную.



Пра сотніка
(Мацьв. 8, 5-13)

У 8-м разьдзеле Евангельля паводле Мацьвея зьмешчана вельмі павучальнае апавяданьне пра аздараўленьне Хрыстом слугі рымскага сотніка. З гісторыі вядома, што да нявольнікаў рымляне ставіліся бязьлітасна і жорстка, іх прадавалі і куплялі быццам жывёлу. Аднак евангельскі сотнік, надзіва, быў іншы. Ён шчыра любіў свайго слугу і ў хваробе жадаў ягонага аздараўленьня. Сотнік дагэтуль ня бачыў Хрыста, аднак тое, што пра яго чуў, натхніла яго верай у Ягоную моц. Не зважаючы на відавочны фармалізм яўрэяў, ён быў перакананы аб перавазе рэлігіі гэтага зьняволенага народу над уласнай. Сотнік пераадолеў бар’еры і ненавісьць, якая аддзяляла рымлян ад заваяваных народаў. Ён з павагай ставіўся да мясцовай рэлігіі і народу. Адчуваючы сваю нягоднасьць, каб асабіста зьвярнуцца да Хрыста, ён папрасіў хадайніцтва ў яўрэйскіх старэйшын. Яны перадалі сотнікаву просьбу і падкрэсьлілі, што гэты паганец заслугоўвае ўвагі, „бо любіць наш народ і нават збудаваў нам сынагогу”. Сотнік паслаў слугаў да Хрыста і тыя перадалі ягоныя словы: „Спадару, я ня годны, каб Ты ўвайшоў пад дах мой, але скажы толькі слова і ачуняе слуга мой. Бо і я чалавек падуладны і маю пад сабою вояў і калі кажу аднаму: пайдзі — той ідзе, ды іншаму — прыйдзі і прыходзіць, ды слугу свайму — зрабі гэтае і робіць”. Сотнік быў перакананы, што гэтак як ён прадстаўляе магутнасьць Рыму і для сваіх жаўнераў зьяўляецца найвышэйшым аўтарытэтам, так Ісус прадстаўляе Бога і Ягоную моц. Вось таму хопіць аднаго слова і слуга будзе аздароўлены. Дабрыня і міласэрнасьць у чалавека, ад якога можна было-б спадзявацца цалкам іншага, і які прасіў нават не за сябе, узрушыла і прыемна зьдзівіла Хрыста. „У нікім, — сказаў ён прысутным, — нават у Ізраілі Я не знайшоў такой веры... Ідзі і як ты паверыў, няхай будзе табе”. „Кажу вам, — з дакорам і глыбокім смуткам прадставіў Ён вынік адмаўленьня ад Ягонай ласкі, — што многія прыйдуць з Усходу і з Захаду і засядуць з Аўраамам, Ісаакам ды Якубам у валадарстве нябесным, а сыны валадарства будуць выкінуты ў цемру вонкавую, дзе будзе плач і скрыгат зубоў”. Гісторыя прынесла зьдзяйсьненьне ня толькі гэтага прадказаньня. Да сёньняшняга дня многія паганцы з радасьцяй прымаюць Хрыстовую навуку і ласку, а многія намінальныя хрысьціяне адкідаюць тое, што ўжо ім дадзена...


Паводзіны сотніка паказваюць, што сапраўды „душа чалавека па сваёй натуры — хрысьціянка”, што дабрыня і спагада маюць Боскую радаслоўную. Яны заложаны у найглыбейшых закавулках душы і патэнцыяльна існуюць у чалавеку незалежна ад засвоенай сыстэмы каштоўнасьцяў. Сотнік паступіў высакародна, ня ведаючы Божых запаветаў, але ідучы за голасам свайго прыроднага пачуцьця дабра. Аб гэтым расейскі тэоляг а. Аляксей Талмачоў гаварыў, што „пад нікчэмнай вопраткай неаднойчы хаваецца высакародная душа і што калі мы не памагаем іншаму, таму што ён — яўрэй, турак або іншаверац, дык мы не хрысьціяне”. Яўрэйскія старэйшыны, якія хадайнічалі перад Хрыстом з прычыны заслугаў сотніка перад іхным народам, не разумелі духа Евангельля. Тым часам сотнік, хаця і паганец, міжвольна раскрыў адну важную, тэалягічную праўду. Ён не разьлічваў на свае заслугі; яго адзіным аргумантам была вялікая патрэба і гэтак можа зьвярнуцца да Хрыста кожны грэшнік. Мы ня маем нічога, што ўпаўнаважвала-б нас да атрыманьня ласкі. Быў час, калі кожны, хто хацеў быць упэўненым у сваім будучым збаўленьні, ішоў у манастыр, накідаў сабе жорсткі рэжым, самабічаваўся, але ніколі ня мог мець упэўненасьці, ці ўсе яго заслугі перавышаюць колькасьць заганаў.


Для сучасных вернікаў, якія замкнуліся ў энклавах сваіх канфэсіяў і адгарадзіліся ад іншых бар’ерамі сваёй адметнасьці, прыклад евангельскага сотніка павінен быць асабліва павучальны. Мы павінны памятаць, што „вера бяз добрых учынкаў — мёртвая”, але і з другога боку, як пісаў апостал Павал у Лісьце да эфэсянаў, „ласкаю вы збаўлены праз веру і гэта не ад вас, — гэта Божы дар: не ад учынкаў, каб ніхто не хваліўся” (Эфэс. 2, 8). Гэтак-жа ён пераконваў свайго вучня Ціта, калі пісаў, што Хрыстос збавіў нас „не з учынкаў справядлівасьці, але паводле міласэрнасьці сваёй” (Ціт. 3, 5).



Пра гадарынскіх апантаных
(Мацьв. 8, 28 — 9, 1)

У 8-м разьдзеле Евангельля паводле Мацьвея чытаецца апавяданьне пра аздараўленьне ў паганскай Гергесінскай або інакш Гадарынскай зямлі двух апантаных нячыстым духам. Выгнаўшы з гэтых людзей нячыстага духа Хрыстос перасяліў яго ў сьвіны статак, які кінуўся з кручы ў мора і патануў. Даведаўшыся ад пастухоў пра страту статку ўсе жыхары тамашняй мясцовасьці прасілі Хрыста, каб пакінуў гэтую ваколіцу, каб пайшоў адтуль...


Літаральнае ўспрыняцьце гэтага апавяданьня пра апантаных чортам і сьвіны статак у скептыка можа выклікаць іранічную ўсьмешку, але тым болей трэба ўлавіць сапраўдны яго сэнс. Пра сьвіней гаворыцца ў Евангельлі невыпадкова. Яўрэі лічылі іх нячыстымі, сьвінога мяса ня елі і ўвогуле да яго спажываньня ставіліся з агідай. Гэтым самым у Евангельлі падкрэсьліваецца той факт, што жыхары Гергесінскай зямлі паступілі выключна неразумна і маладушна. Яны вышэй за здароўе людзей, вышэй за ласку і духоўную карысьць, якую маглі-б мець ад прысутнасьці Хрыста, палічылі нячыстых сьвіней і Хрыста адправілі. Хаця атрымалі неаспрэчны доказ моцы і міласэрнасьці Хрыста, аднак больш хвалявала іх страта маёмасьці. Зямныя справы і турботы ўзялі верх над духоўнымі, а выяўленьне звышнатуральнай моцы выклікала хвалю забабонаў і боязі. Прысутнасьць гэтага чужынца магла — на іх думку — прывесьці да чарговых бедаў і стратаў і яны папрасілі пакінуць іх.


Гібель сьвіней — што варта адзначыць — праўдападобна мела таксама палітычны аспект. На гэтую акалічнасьць зьвярнуў увагу польскі пісьменьнік Зэнон Касідоўскі, аўтар бязбожнай кнігі „Біблейскія апавяданьні”, які палічыў, што гэтага цуду ўвогуле не было. Рымскія легіяністы сапраўды мелі на сваіх шчытах выяву вепрука, а яўрэі сапраўды ненавідзелі акупантаў і не жадалі ім нічога лепшага, як таго, каб усе патапіліся, толькі гэта ніяк не пацьявярджае тэзіс аўтара кнігі.


Куды важней за растрасаньне гістарычнасьці гэтага цуду яго звышчасовая сымбалічнасьць. „Адыдзі ад нас, — гаварылі гэтак як гергесінцы правадыры яўрэйскага народу перад абліччам Пілата, — а калі сам ня хочаш пакінуць нас, хай зямная сіла прымусіць цябе замаўчаць...” Праз усю гісторыю ў адрас Хрыста гучала гэтае страшнае слова „адыдзі”. Гэтак здарылася аднойчы ў сьнежаньскую ноч, калі пажылы мужчына з маладой, бярэменнай жанчынай грукалі ў віфлеемскія дзьверы і ніводныя дзьверы не адчыніліся. Жыхары як быццам гаварылі: у нас ціха, цёпла, утульна, чужы нам непатрэбны, шукайце іншага прытулку, але ад нас адыдзіце. На жаль, такое ня раз, хаця і не ў такім даслоўным сэнсе, здарылася і з намі. Мы сваімі паводзінамі таксама заяўлялі: Ты стаіш на шляху нашага шчасьця, спакою і самазабыцьця. Магчыма, мы ніколі не дамагаліся „разапні Яго”, не выганялі афіцыйна Хрыста са свайго жыцьця, не выпісваліся са сваіх цэркваў, але Хрыстос гаварыў: „Як паступілі вы з адным са сваіх бліжніх, вы гэтак паступілі са Мною”. Прыгадаем прытчу пра разьдзяленьне людзей на дзьве групы быццам авечак і казьлят. Няўжо ніколі не прыходзіў да нас чалавек за дапамогай, а мы не гаварылі яму: адыдзі? Ці-ж ніколі ў нашым жыцьці не бывала, што чалавек ня меў у што апрануцца, а мы адказалі яму: ужыванай вопраткі ў мяне не засталося, а новай, зразумела, я табе ня дам... ідзі. Бывае, што прыходзіць чалавек і кажа: я іду непасрэдна з турмы, у мяне няма на ежу, на білет, а ўяўны вернік заяўляе: такіх я не хачу ведаць, ідзі вон!, апраўдваючы сябе, свой эгаізм і маладушнасьць тым, што гэта злачынца, што ён напэўна хлусіць.


Увесь асноўны сэнс гэтага вядомага евангельскага апавяданьня зводзіцца да таго, што Хрысту ў момант, калі Ён выявіў спагаду, міласэрнасьць і любоў, маладушныя, блізарукія людзі сказалі: адыдзі, Ты ў нас адымаеш зямное, а нябеснае, пра якое гаворыш, нам непатрэбнае. Напалеон Банапарт таксама ў свой час напышліва заявіў: „Мне хопіць зямлі, а неба пакідаю вераб’ям”.


Уся бяда ў тым, што многія, калі нават так не гавораць, гэтак думаюць!



* * *
(Лук. 8, 26-39)

У трох Евангельлях: ад Лукі, Мацьвея і Марка зьмешчаны падобныя апавяданьні пра цуд аздараўленьня у паганскай Гадарынскай зямлі чалавека апантанага нячыстым духам. Выгнаўшы нячыстых духаў, Хрыстос перасяліў іх у сьвіны статак, які кінуўся з кручы ў мора і патануў. Даведаўшыся ад пастухоў пра страту статку, „народ той краіны прасіў Хрыста пайсьці ад іх, бо зьняў іх вялікі страх”, — чытаем у Евангельлі.


У наш скептычны час апавяданьне пра апантаных нячыстымі духамі можа выклікаць іранічную ўсьмешку. Аднак нельга забывацца, што ў евангельскія часы псыхічныя хваробы былі пашыраны ня менш чымсьці зараз. Адной зь іх была г.зв. апантанасьць, калі хворыя адчувалі пакутлівае раздваеньне самасьвядомасьці. Ім здавалася, што быццам бы ў іх пасяліўся нехта іншы. Яны крычалі не сваім голасам, жудасна вылі або рагаталі, палохаючы людзей. Сучасная мэдыцына ведае падобныя выпадкі і адпаведна кожную клясыфікуе, аднак у той час хвароба лічылася проста невылечнай.


Аздараўленьне Хрыстом гэтых няшчасных людзей мела, акрамя сымбалічнага, таксама павучальны, глыбейшы сэнс. Людзі, якія былі сьведкамі цуду ня рады былі аздараўленьню. Хаця атрымалі неаспрэчны доказ моцы і міласэрнасьці Хрыста, зямныя справы і клопаты ўзялі верх над духоўнымі. Выяўленьне звышнатуральнай моцы выклікала хвалю незразумелых забабонаў і боязі. Прысутнасьць гэтага чужынца магла прывесьці да чарговых стратаў і гадарынцы з прычыны сваёй маладушнасьці пагрэбавалі ласкай, палічыўшы важнейшым сьвіное мяса.


У Евангельлі выбар сьвіней як антоніму ласкі невыпадковае. Нават зараз слова „сьвіньня” ў многіх мовах сьвету, ня кажучы пра беларускую, гучыць абразьліва. У адрозьненьні ад сучасных хрысьціян і тагачасных паганцаў, яўрэі строга разьмяжоўвалі жывёлу на „чыстую” і ”нячыстую”. У адпаведнасьці з Законам сьвіньня лічылася нячыстай (Лев. 11, 7; Другапр. 14, 8). Спажываць сьвініну лічылася агіднасьцяй і нават пасьвіць сьвіней, да чаго сытуацыя прымусіла блуднага сына, было найбольш ганебным заняткам. Калі яўрэйскія пасяленцы хацелі абразіць палесцінцаў на заходнім беразе Ярдану, яны не маглі прыдумаць нічога горшага, як прадставіць на плякатах прарока Магамета ў выглядзе сьвіньні. Такім чынам, годныя пагарды сьвіньні, якім аддалі перавагу гадарынцы, тым болей падкрэсьліваюць іхную бязглуздасьць. Выбар менавіта сьвінога мяса, нечага для яўрэяў бязвартаснага заміж ласкі і аздараўленьня апантаных людзей узмацняе ўражаньне поўнага парушэньня шкалы каштоўнасьцяў.


Евангельле вучыць, што з усіх каштоўнасьцяў чысьціня несьмяротнай, чалавечай душы павінна стаяць на першым месцы. „Бо якая-ж карысьць чалавеку, калі ўвесь сьвет прыдбае, але душы сваёй пашкодзіць? І які выкуп дасьць чалавек за душу сваю?” Хрыстос вучыў, што пры хуткацечнасьці і нясталасьці зямнога жыцьця, збаўленьне душы зьяўляецца адзінай мэтай, дзеля якой варта пайсьці на любыя ахвяры.


Калі апостал Павал загаварыў перад намесьнікам Фэліксам пра несьмяротнасьць душы, будучым судзе і адплаце, той зьбянтэжаны заявіў: „Раскажы аб гэтым іншым разам, калі цябе паклічу”, але ніколі ўжо больш не паклікаў. Ён пабаяўся тых унутраных неладоў, дакору сумленьня і неабходнасьці зьмяніць сваё жыцьцё. Многія людзі ў прынцыпе таксама ня супраць Царквы, толькі быццам Фэлікс не жадаюць ускладаць на сябе новыя абавязкі і абмежаваньні. У Нямеччыне тысячы хрысьціянаў штогод выпісваюцца са сваіх цэркваў проста таму, каб не плаціць царкоўнага падатку, які там даволі высокі. Гэтак-жа і евангельскія гадарынцы праўдападобна былі-б не супраць дапамогі няшчасным людзям, толькі каб гэта іх нічога не каштавала. Такім чынам захоўваючы адно яны трацяць другое і прытым непараўнальна важнейшае.


Магчыма, што ў сваім жыцьці мы ніколі ня будзем выпісвацца са сваіх парафіяў, ня будзем гэтак дэманстратыўна як гадарынцы адпраўляць Хрыста са свайго жыцьця. Варта аднак усьведаміць сабе іншае: застаючыся членамі сваёй Царквы і парафіі мы зьяўляемся толькі намінальнымі членамі.



Паралізаваны і чатыры сябры
(Мацьв. 9, 1-8)

Чатыры сябры прынесьлі на насілках паралізаванага чалавека і апусьцілі Яго да ног Хрыста. „Бачачы веру іх, — чытаем у Евангельлі, — Ісус сказаў паралізаванаму: даруюцца табе грахі твае”. Чытаючы-ж у думках прысутных там фарызэяў, якія ўспрынялі адпушчэньне грахоў як блюзьнерства, паколькі можа гэта рабіць толькі Бог, Хрыстос прамовіў да іх: „Каб ведалі вы, што Сын Чалавечы мае ўладу дароўваць грахі, — тады кажа паралітыку: устань, вазьмі ложак свой ды ідзі ў дом свой”.


Варта адзначыць, што Хрыстос аздаравіў чалавека па веры іншых. Справа ў тым, што гэта была ня проста вера, але ажыцьцяўленьне жывой малітвы і жывой любові. Гэты няшчасны чалавек нечым выклікаў да сябе любоў сваіх сяброў, якія не паленаваліся прынесьці яго да Хрыста. Малітва павінна заключаць у сабе ўсё, усё жыцьцё наша павінна быць стаяньнем сярод людзей і перад людзьмі. Калі мы будзем гэтак жыць, тады хрысьціян ня будуць папракаць у тым, што яны моцныя толькі на словах, а калі прыходзіць да справы, яны бездапаможныя і абыякавыя. Толькі тады можна будзе сказаць, што малітва — гэта справа ператвораная ў сузіраньне, а справа — гэта малітва, якая стала ўчынкам.


Сьведкі аздараўленьня паралізаванага ўспрынялі цуд па-рознаму. Для адных ён стаўся прычынай асуджэньня, а для іншых паказаў, што сапраўды прычынай хваробаў зьяўляецца грэх. Сьвятое Пісаньне вучыць, што грэх наагул зьяўляецца прычынаю ўсякага зла. Кожнае выяўленьне зла — гэта вынік асноўнага грэху, які можа мець шматлікія формы, але яго сутнасьць застаецца нязьменнай з самога пачатку, калі ён увайшоў у чалавечую гісторыю.Той самы грэх схіляе дзікуна з кап’ём у руцэ забіваць іншапляменцаў і гэтак-жа пілота сучаснага самалёта кідаць бомбы на безабаронныя вёскі. Ахінаючы сваёй абалонкай душу грэх не дазваляе пранікнуць у яе Божай ласцы і чалавек становіцца чэрствым, хмурым і непадатлівым на дабро. Грэх быў прычынаю першага братазабойства і першай магілы. Сёньня вынікі грэху назіраем у яшчэ больш павялічаных маштабах, у незьлічоных турмах, шпіталях і на могільніках.


Хрыстос аздаравіў паралізаванае цела, але сьпярша паставіў на ногі паралізаваную душу, паказваючы такім чынам што важнейшае. Сучасная мараль ставіць на першым месцы гуманную дбайнасьць пра людзей хворых, галодных і інвалідаў, аднак ня хоча бачыць бяды, у якой апынуліся галодныя, калекія і паралізаваныя душы. Беднасьцяй сучаснага сьвету, больш жаласнай за самыя грахі, зьяўляецца той факт, што чалавек ня бачыць сваіх грахоў і не прызнаецца да ніякай віны. Гэта зразумелае ў сытуацыі, калі слабее рэлігійная вера. Чалавек, як гаварыў адзін з выдатных ерархаў, ня можа перанесьці пачуцьця віны, калі ня бачыць магчымасьці яе адпушчэньня. Тады проста гаворыць, што нічога ён ня мае на сваім сумленьні, што грэх наагул не існуе. Гэта аднак найбольшая крывадушнасьць, якую можна сабе ўявіць. Праўда тут такая, што ніхто не безь віны, але гэтую праўду чалавек умее сабе сказаць толькі тады, калі сутыкнецца зь іншай вышэйшай праўдай: з праўдай аб Божым прабачэньні. Дык трэба вучыцца прызнаваць свае грахі і атрымоўваць прабачэньне.


Усе пакуты, боль, гвалты, трагедыі і сорам чалавецтва заключаюцца ў адным старамодным слове „грэх”. Сучасныя людзі могуць пазьбягаць гэтае архаічнае слова і паспрабаваць замяніць яго паняцьцем слабасьці, памылкі або прыроднай заганнасьці чалавека, але Бог празь Сьвятое Пісаньне называе яго трагедыяй.


Мы можам паспрабаваць прайсьці міма яго і забыцца, як пра кашмарны сон або непрыемную заўвагу, але Бог лічыць грэх агідным.


Чалавек увесь час хоча паправіць сваю біяграфію і апраўдаць свае ўчынкі, але Бог паказвае яму сапраўдную небясьпеку грэху і вучыць пазьбягаць яго.


Чалавека, які звычайна ня мае ні часу, ні ахвоты задумацца над сваімі дзеяньнямі, Царква падахвочвае да самааналізу ў супастаўленьні зь евангельскімі сюжэтамі. Насуперак чалавечаму мудрагельству і адвечнаму пошуку прычыны зла па﷓за сабою, Царква паўтарае: „Даруюцца табе грахі твае, ідзі і больш не грашы”.



Два сьляпыя і нямы
(Мацьв. 9, 27-35)

Евангельле поўніцца апісаньнямі цудаў аздараўленьня хворых.


Вось у 9-м разьдзеле Евангельля паводле Мацьвея чытаем пра аздараўленьне двух сьляпых і нямога. Трэба адзначыць, што кожнае аздараўленьне мела акрамя сваёй асноўнай мэты своесаблівы сэнс павучэньня народу. Пакуты паасобных людзей былі нагодай для ўсьведамленьня людзям прычыны хваробаў, раскрыцьця іхнага глыбейшага сэнсу. Звычайна ў Евангельлі хваробы і беды мелі сувязь з грахом, лічыліся пакараньнем за грэх. Аднойчы, аднак, на пытаньне, ці зграшыў сам хворы ці ягоныя бацькі Хрыстос адказаў: „Ні ён, ні бацькі ягоныя, але каб выявілася на ім моц Божая”.


Пытаньне пакутаў вечнае. Хваробы і гора, паражэньні і нястачы — сумная заканамернасьць чалавечага лёсу. Чалавек журыцца аб сваім незайздросным лёсе ня толькі таму, што ён невыносны. Ён успрымае свой боль як незаслужаны, несправядлівы і непатрэбны. „Чаму такое мусіла здарыцца са мною?” — бедавала Маргарыта, гераіня трагедыі „Фаўст” Гётэ. Раз за разам раздаецца скарга, чаму выбухаюць такія жахлівыя войны, трагедыі, катаклізмы? Чаму пакутуюць бездапаможныя, нявінныя дзеці? Дзе Бог, чаму Ён дапускае такое? Для некаторых людзей гэта асноўны аргумант, што Бога няма, бо калі-б быў, такія зьявы не маглі-б здарыцца.


Сапраўды, няверуючаму цяжка адказаць на такія пытаньні, бо лягічнага адказу на іх няма. Можна, аднак, паспрабаваць адказаць гэтак: баліць, каб гэткім чынам зьвярнуць увагу на небясьпечную хваробу і своечасова лячыць яе. Бываюць жахлівыя войны, каб іхныя жахі нарэшце ўсьведамілі людзям вартасьць міру. Ёсьць сьмерць, каб людзі тым болей навучыліся даражыць жыцьцём.


Гэта пераканаўчыя адказы, але хрысьціянін шукае адказу на такія пытаньні у глыбіні сваёй веры. Ён проста дапускае думку, што напэўна існуе нейкі Божы плян, можа ўсё непрыемнае служыць нейкай вышэйшай мэце?


У штодзённым жыцьці назіраем адну сумную зьяву. Пастаянны дабрабыт робіць чалавека нечульлівым на беднасьць іншых людзей, ды і высокія пасады выклікаюць пыху і нахабства. Бясконцыя посьпехі спрычыняюць зазнайства і самаўпэўненасьць. Беспакаранасьць асьмельвае і разбэшчвае яшчэ болей. Людзі здаровыя, маладыя, моцныя — пераважна легкадумныя і пустыя. Яны жывуць быццам бы сонца мела ніколі не зайсьці. Яны не задумваюцца, ня лічацца ні зь людзьмі, ні з Богам. Каб спакарнелі, патрэбны ім нейкі ўдар, няшчасьце, спазнаньне бяды, небясьпекі і нядолі. Толькі тады яны зразумеюць свае памылкі, у іх прабудзяцца вышэйшыя пачуцьці.


Шмат людзей прыйшло да веры ў цяжкіх абставінах, перад пагрозай сьмерці або ў часе цяжкой хваробы. Іхны боль і пакуты сталі пачаткам духоўнага адраджэньня, сталі блаславенствам для іх саміх і для іншых людзей.


Больш за 250 гадоў таму памёр Гэорг Фрыдрых Гэндэль. Папулярны кампазытар, якому жылося нядрэнна, раптам стаў часткова паралізаваным і да таго застаўся амаль бяз сродкаў для жыцьця. У гэтай незвычайнай для яго сытуацыі ён перадумаў сваё жыцьцё і зьвярнуўся думкамі да Бога. Гэндэль стварыў несьмяротную араторыю „Месія”, якая ўзрушвае мільёны сэрцаў, у якой людзі знаходзяць бальзам для душы. Гора, якое яго ўпаткала, сталася блаславенствам і для яго, і для ўсяго чалавецтва.


Вялікі ангельскі паэт Джон Мільтан напісаў сваю цудоўную паэму „Страчаны рай”, калі поўнасьцю асьлеп. Бяда адабратварыла ня толькі яго, але шэраг выдатных людзей.


„Сіла Божая выяўляецца ў немачы”, — гаворыцца ў Сьвятым Пісаньні. Бачна, што там, дзе канчаецца чалавечая сіла і самаупэўненасьць, пачынае дзейнічаць Божая сіла. Мабыць і пакуты, індывідуальныя і агульныя, зьяўляюцца — як не парадаксальна — пасевам вышэйшых каштоўнасьцяў. Відаць, вялікае нараджаецца ў пакутах.



Насычэньне пяцьцю хлябамі
(Мацьв. 14, 14-22)

Ніводзін цуд не прамовіў да людзей з такой сілай, як насычэньне пяцьцю хлябамі пяці тысяч чалавек. Сьведкі памнажэньня хлеба імгненна ўцямілі незвычайную практычнасьць гэтага цуду. Пры Майсеі Бог накарміў народ маннай у пустыні. Адгэтуль і бралася ўпэўненасьць, што той, хто накарміў пяць тысяч чалавек, гэта напэўна прадказаны Збавіцель. Спадзяваньні народу забягалі яшчэ далей. Вось зьявіўся той, хто здольны ўсё зрабіць. Ён можа ашчасьлівіць народ, вызваліць краіну зь няволі. Ён мог-бы аздаравіць параненых на вайне жаўнераў, накарміць войска, пакараць іншыя народы і ўсталяваць ізраільскае панаваньне. У той дзень упершыню народ хацеў абвясьціць Хрыста царом, аднак Ён ухіліўся ад гэтага.


Справа ў тым, што мэта чарговага цуду была іншая. У Евангельлі сказана: „Ня хлебам адзіным жыць будзе чалавек”, аднак усе ведаюць, што хлеб патрэбны. Людзі нават больш рупяцца пра страўнік, чымсьці пра душу. Якраз таму ў Евангельлі перасьцерагаецца: „Не турбуйцеся і не кажыце, што нам есьці, ці што піць, ці ў што адзецца. Айцец ваш Нябесны ведае, што ўсё гэта вам патрэбнае. Шукайце перш за ўсё Царства Божага і праўды яго, а тое ўсё прыложыцца вам”.


Насычэньне Хрыстом пяці тысяч людзей азначае, што Бог рупіцца і пра зямныя, і пра духоўныя патрэбы чалавека. У евангельскім цудзе выявілася моц, якая пастаянна служыць людзям.


Цуд памнажэньня хлеба паўтараецца ў тым, што мы ўспрымаем як нармальныя законы прыроды. Божы цуд назіраецца ў кожным сьцябле пшаніцы, жыта ці ячменю. Калі-б пабудаваць аналагічны будынак, ён мусіў-бы мець прынамсі 400 мэтраў вышыні і стаяць на фундаманце ў 30 квадратных цэнтымэтраў. Дадаткова на вярху пшанічнага сьцябла калыхаецца цяжкі колас. Ён гойдаецца на ветры, але сьцябло зь дзівосна задуманай, мэханічнай сыстэмай ня ломіцца. Дагэтуль застаецца тайнай, якім чынам вада зь зямлі дасягае вяршка сьцябла, калі з пастаўкай вады на высокія паверхі будынкаў зь цяжкасьцяй спраўляюцца складаныя насосы.


Божы цуд выяўляецца ў кожным жніве і ўмалоце зямельных пладоў. З дапамогай натуральных сродкаў адбываецца той-жа цуд, які дазволіў накарміць пяць тысяч чалавек. Людзі рыхтуюць глебу і абсейваюць поле, але толькі моц адвечна заложана ў зерні робіць, што яно прарастае. Потым цалкам незалежныя ад чалавека паветра, дождж і сонца спрычыняюць рост і дасьпяваньне. Людзі клапоцяцца пра машыны, пладазьмены і ўгнаеньні пераацэньваючы свой уклад і недаацэньваючы Боскі фактар.


Ёсьць у евангельскім апавяданьні яшчэ адзін аспэкт, якога нельга абмінуць. Пасьля насычэньня людзей Хрыстос загадаў: „Зьбярыце рэшткі, каб нічога не змарнавалася” (Яан. 6, 12). Хлеб зьяўляецца сымбалем усякай ежы і — нават шырэй — усякага, неабходнага для жыцьця дабра. Тым часам у некаторых краінах хлеб марнуецца, а ў іншых людзі галадаюць. Разам з агульнай вульгарызацыяй звычаяў зьнікла і традыцыйная пашана для хлеба. Некалі ў нашым народзе быў ён свайго роду сямейным талісманам, сьвятой рэліквіяй. Калі выпадкова падала з рук на зямлю луста хлеба, яе асьцярожна падымалі, цалавалі і прасілі прабачэньня. Хлебам і сольлю да сёньняшняга дня сустракаюць дарагіх гасьцей. Хлеб займаў найбольш пачэснае месца ня толькі ў матэрыяльным, але і ў духоўным жыцьці народу. У шматлікіх звычаях, прымаўках і павер’ях, якія адлюстроўваюць жыцьцёвую мудрасьць, мараль і нормы паводзін у розных жыцьцёвых сытуацыях, часта героем выступае менавіта хлеб, напрыклад: „Хто сее хлеб, той сее праўду”, „Хлеб дабыты сумленнай працай салодкі ўдвайне”.


У малітве Гасподняй „Ойча наш” ёсьць словы: „Хлеб наш надзённы дай нам сёньня”. Зь іх бачна, што сярод усіх іншых каштоўнасьцяў хлеб займае выключнае месца і што ён, як само жыцьё — дар Божы.



Пра суцішэньне буры
(Мацьв. 14, 22-34)

Апавяданьне пра суцішэньне буры і выратаваньне апостала Пятра — адно з найбольш глыбоказьмястоўных і сымбалічных. Пётр захацеў ісьці па вадзе і некаторы час ішоў, аднак спалохаўся буры і ветру ды пачаў тануць. Хрыстос выратаваў яго, аднак папракнуў за малавернасьць: „Чаму ты сумняваўся”, — сказаў Пятру.


Сымбалічнасьць гэтага апавяданьня заключаецца ў тым, што само чалавечае жыцьцьё можна прыраўняць да мора. Яно прыносіць навальніцы і вецер, спакусы і небясьпекі. Гэты цяжкі жыцьцёвы шлях патрабуе перш за ўсё веры. Для чалавека — гэта фундамантальнае пытаньне непараўнальнае зь нічым іншым. У штодзённым жыцьці назіраем, што наш лёс і быт шмат у чым акрэсьліла прафэсія, або тое, якія нам трапіліся муж або жонка. Вера ахоплівае ўсе сфэры жыцьця. Яна вызначае наша стаўленьне да сямейнага жыцьця, да працы, акрэсьлівае нашы ідэалы і сьветапогляд. Вось таму гэта справа выключнай важнасьці гэтак для паасобнага чалавека, як і для ўсяго грамадзтва.


Сьвятое Пісаньне вучыць, што вера абсалютна неабходная і нічым яе немагчыма замяніць. Гэта акт даверу і самааддачы, калі адчыняем Богу дзьверы свайго сэрца. „Вер у Госпада Ісуса, а збавішся ты і дом твой”, — чытаем у Дзеях Апостальскіх. У Евангельлі часта гучаць словы „вера твая збавіць цябе... калі будзеце мець веру, як гарчычнае зерне, нічога ня будзе немагчымага для вас”. Сьвятое Пісаньне падкрэсьлівае, што вера — гэта „Божы дар, які неабходна разьвіваць і рупіцца пра ягоны рост”. Яна ніколі не бывае статычнай, але ўмацоўваецца або слабее на працягу жыцьця. Людзі — гэтак як і апостал Пётр — сумняваюцца, расчароўваюцца, аглядаюцца назад. Ім не хапае рашучасьці, каб свой лёс цалкам скласьці ў Божыя рукі...


Шмат стагодзьдзяў таму, калі крылы рымскага арла кідалі цень на ўвесь тагачасны сьвет, мужныя ваяры кесара накіраваліся пакарыць Брытанію. Калі на гарызонце зьявіліся рымскія караблі, абарыгены згуртаваліся, каб бараніць сваю Радзіму. На іх вялікае дзіва, першае, што рымляне зрабілі, гэта спалілі свае караблі. Яны засталіся без магчымасьці адступленьня. З такім непераможным духам і ўпэўненасьцяй у сваёй перамозе яны мусілі перамагчы і перамаглі. Нічога дзіўнага, што з часам малая вёска на беразе Тэмзы стала валадаркай усяго сьвету.


Ступіць на шлях веры значыць поўнасьцю падпарадкаваць сябе Богу. Гэтак зрабіў Аўраам, калі выбраў беспрытульнасьць і прынёс ахвяру са свайго асабістага шчасьця дзеля вышэйшаша дабра. Падобна паступіў і Майсей, калі адмовіўся ад раскошнага жыцьця ў Егіпце, каб сярод нягодаў і цяжкасьцяў выканаць Божы плян.


Веру дэкляруюць многія, бо дэклярацыя нічога не каштуе. Горш бывае з тым, каб паводзіць сябе ў адпаведнасьці са сваімі дэклярацыямі. Неаднойчы з сорамам ловім сябе на разладзе паміж абяцаньнямі і фактамі. Многія людзі рэгулярна ходзяць у свае цэрквы, прытрымоўваюцца традыцыяў і абрадаў, аднак у штодзённым жыцьці жывуць нягодна. Крывадушная пабожнасьць бачная, напрыклад, у вядомым кінафільме Франсіса Копалі „Бацька хросны”. Проста не ўмяшчаецца ў галаве, як можна сумясьціць мафіёзную, злачынную дзейнасьць з сур’ёзным, акуратным удзельніцтвам у касьцельным жыцьці.


Бадай асноўная праблема не ў тым, што існуе адкрытае нявер’е і нават ваяўнічы атэізм. Для Царквы, мабыць, большай праблемай зьяўляецца факт, што ў той самай краіне, дзе пераважная большасьць насельніцтва дэкляруе сваю прыналежнасьць да нейкай канфэсіі, не зьмяншаецца колькасьць абортаў, разводаў, забойстваў, крадзяжоў і іншых злачынстваў. Калі вера не выяўляецца ў жыцьці, калі яна не выклікае добрых учынкаў, дык яна мёртвая. У часе вялікай справаздачы апошняга Суду і мы можам пачуць дакор: „Вы толькі называліся хрысьціянамі, але ніколі імі не былі”.



Апантаны хлопец
(Мацьв. 17, 14-23)

Звычайна гаворыцца, што нельга брацца за тое, чаго чалавек ня ўмее. Аб нечым падобным гаворыцца ў 17-м разьделе Евангельля паводле Мацьвея. Апосталы спрабавалі, аднак ня здолелі аздаравіць апантанага хлопца, за якога сьлёзна прасіў ягоны бацька. Хрыстос зьлітаваўся над нешчасьліўцам, але адначасова папракнуў сваіх вучняў у нявер’і. „О, родзе няверны і крывадушны! дакуль буду з вамі? дакуль буду цярпець вас?” — сказаў Ён. Адначасова патлумачыў апосталам, чаму яны ня здолелі зьдзейсьніць цуду. „З прычыны няверы вашай, бо запраўды кажу вам, што калі будзеце мець веру як гарчычнае зерне, нічога ня будзе немагчымага вам”. Гэта быў павучальны ўрок на будучыню.


Вера апосталаў павінна была ўмацоўвацца цераз пост, малітву і пакорлівасьць сэрца. Пры гэтым яны павінны былі адмовіцца ад усякага славалюбства, каб стацца толькі прыладай у Божых руках.


Абяцаньне, што калі будзем мець прынамсі крыху веры, тады нічога ня будзе немагчымага нам прымаем зь недаверам. Няўжо наша вера была-б здольная зьдзейсьніць цуды, як гэта здаралася зь вялікімі цудатворцамі? Няўжо мае малітвы былі﷓б здольныя аздараўляць, памнажаць хлеб, суцішаць буры? Аднак факт, што абяцаньне Хрыстовае ўспрымаем зь недаверам азначае, што і наша вера меншая нават за гарчычнае зерне. Мы нават ня просім цуду. Няма веры і няма цудаў.


У сувязі з гэтым евангельскім апавяданьнем могуць узьнікнуць думкі пра службу, сьціпласьць і адказнасьць. Кожны чалавек павінен ведаць сваё месца, належна ацэньнваць свае магчымасьці і адказна ставіцца да сваіх абавязкаў. Адпаведная ацэнка свайго пакліканьня шмат каму дазволіла-б пазьбегнуць асабістага расчараваньня і шкоды нанесенай грамадзтву. Людзі часта бяруцца за працу, да якой яны непакліканы. Нездаровыя амбіцыі і славалюбства часта бяруць верх над цьвярозай ацэнкай сваіх магчымасьцяў.


У Лісьце да карынфянаў апостал Павал пісаў: „Ці-ж усе апосталы, ці-ж усе прарокі, ці-ж усе настаўнікі, ці-ж усе маюць уладу аздараўляць?” Не зважаючы на свае бясспрэчныя здольнасьці і посьпехі ён сьціпла падкрэсьліваў: „Я найменшы з апосталаў... я нават нягодны называцца ім”. Сваю службу ён разумеў гэтак, як трэба. „Будучы вольным ад усіх, — пісаў ён, — я падняволіў сябе ўсім, каб больш прыдбаць... не шукаючы ўласнай карысьці, але рупячыся пра многіх, каб усе былі збаўлены”.


Кожны чалавек можа адносна добра выконваць некалькі працаў, аднак найлепш можна выконваць толькі нейкую адну. Кожны атрымаў нейкі спэцыфічны дар, нейкую здольнасьць, якая ня дадзена ўсім і гэтую здольнасьць ён павінен успрымаць як заданьне. Некаторыя бацькі прымушаюць сваіх дзяцей вучыцца на юрыстаў, лекараў, бо гэта прэстыжныя і пераважна добра аплачваныя прафэсіі. Бывае, што цалкам пазбаўленае музычнага слыху або мастацкага таленту дзіця бацькі пасылаюць у адпаведныя школы, бо гэта іхная ўласная, нязьдзейсьненая мара. Такія дзеці, насуперак сваім зацікаўленьням і здольнасьцям, ніколі ня будуць добрымі адвакатамі, лекарамі ці мастакамі, але маглі-б быць, напрыклад, добрымі рамесьнікамі.


З другога боку, кожная здольнасьць даецца чалавеку зь нейкай мэтай: не дзеля таго, каб хваліцца ёю, або карыстацца выключна дзеля сваёй выгады. Некаторыя людзі вераць у сваю незаменнасьць. Яны лічаць, што для дабра справы нельга ім уступаць зь нейкай пасады, бо бязь іх усё разваліцца. У сваіх старэчых руках зайздросна трымаюць стырно кіраваньня дзяржавай, Царквой або нейкай іншай установай. Яны ня хочуць зразумець, што такім чынам магчыма служаць свайму дабру, але справе несумненна шкодзяць. На сьвеце, праўда, усё менш дыктатараў, аднак застаецца дастаткова людзей на высокіх пасадах, якія лічаць, што не яны павінны служыць народу, але народ ім. Інакш разумеў сваё пакліканьне слаўны брытанскі фэльдмаршал Бэрнард Мантгомэры. Гэты дасьведчаны камандзір гаварыў, што якраз штаб і камандзіры павінны служыць арміі, а не наадварот. Каб гэтак лічыць, трэба быць ня толькі добрым камандзірам, але перш за усё разумным чалавекам. Пераацэньнваючы свае заслугі чалавек непазьбежна трапляе ў сетку свайго зазнайства.


У часе сваёй апошняй паездкі ў Эўропу вядомы гіндускі палітык і духоўны правадыр народу Махатма Гандзі сустрэўся са студэнтамі. У адказ на іхнае цёплае прывітаньне ён сказаў: „Сёньня я адчуваю сябе сярод вас студэнтам нават болей, чымсьці вы. Менавіта таму, што лепш за вас усьведамляю, колькі рэчаў яшчэ ня ведаю і колькі яшчэ мне трэба вучыцца”.


Амаль дзьве тысячы гадоў таму апостал Павал напісаў: „Калі камусьці здаецца, што ён нешта ведае, дык ён яшчэ нічога ня ведае гэтак, як павінен ведаць”. Усьведамленьне сабе таго, што ўсё зьяўляецца Божым дарам, а чалавек толькі прыладаю ў Божых руках схіляе нас і апавяданьне пра аздараўленьне апантанага хлопца.



Неміласэрны даўжнік
(Мацьв. 18, 23-35)

„Колькі разоў я павінен прабачаць? Ці ажно сем разоў?” — пацікавіўся аднойчы апостал Пётр. Ён напэўна лічыў, што існуе нейкі абмежаваны кантынгент цярплівасьці, аднак Хрыстос адказаў яму, што прабачаць трэба бясконца.


Аднойчы цар вырашыў разьлічыцца са сваімі падданымі. Выявілася, што адзін зь іх запазычыўся ў цара на дзесяць тысяч тагачасных талентаў, суму практычна немагчымую да выплаты. У адказ на благаньні слугі прынамсі пачакаць пакуль даўжнік зьбярэ патрэбную суму, цар велікадушна дараваў яму ўвесь доўг. Памілаваны даўжнік сустрэў чалавека, які быў яму вінаваты невялікую суму і катэгарычна стаў патрабаваць вярнуць гэты доўг.Той прасіў і благаў адтэрміноўкі, але надарэмна. Крэдытор, якому цар дараваў вялізны доўг, падаў свайго даўжніка ў суд. Даведаўшыся пра гэтае цар паклікаў няўдзячнага слугу і заявіў яму: „Ці-ж не належала табе зьмілавацца над сябрам сваім, як я зьлітаваўся над табою?” І разгневаны цар аддаў яго катам, пакуль ня верне ўсяго даўгу. „Гэтак і Айцец ваш нябесны зробіць з вамі, калі кожны з вас ад сэрца не даруе брату свайму правінаў ягоных”, — закончыў Хрыстос сваю прытчу.


Гэтая прытча настолькі зразумелая, што не патрабуе ніякіх тлумачэньняў. Яна вядомая, але ўся праблема заключаецца ў тым, што яе лягчэй зразумець чымсьці выканаць. Прабачэньне, дараваньне людзям іхных правінаў патрабуе пераадоленьня нашай чульлівай амбіцыі і неаднойчы пярэчыць паняцьцю справядлівасьці. Гэта прыкмета ня толькі велікадушнасьці, але і розуму. Красамоўны прыклад знаходзім у Старым Запавеце. Цар Саул зайздросьціў Давіду славы і спрабаваў яго забіць. Калі аднойчы Давід засьпеў сьпячага Саула, ён не забіў яго, але толькі адрэзаў кавалак вопраткі, каб даць яму зразумець, што быў там, аднак не скарыстаў нагоду, каб адпомсьціць свайму праціўніку. Пасьля гэтага Саул раскаяўся перад Давідам і ненавісьць паміж імі ператварылася ў сяброўства.


Прытча вобразна адлюстроўвае праўду, выказаную ў шматлікіх месцах Евангелыля. Напрыклад: „Якою мераю вы будзеце мераць, такой адмерыцца і вам” ці „Блажэнны міласьцівыя, бо яны памілаваны будуць”. Бадай наймацней гэта выказана ў словах малітвы Гасподняй „Ойча наш”, якія паўтараем штодзённа: „І адпусьці нам грахі нашы гэтак як і мы адпускаем даўжнікам нашым”. Людзі, якія ня ўмеюць дараваць правінаў — сухія, ганарыстыя і няшчасныя; хрысьціянін, які ня ўмее прабачаць — гэта два несумяшчальныя паняцьці. Хрысьціянін павінен умець выбачаць, таму што такая прырода яго абноўленай душы. Не дароўваючы іншым іхных правінаў ён перш за ўсё шкодзіць сабе і сваёй душы, бо, паводле слоў блажэннага Аўгусьціна, „хто жыве ў разладзе зь людзьмі, той ня можа быць у еднасьці з Хрыстом”. Некаторыя кажуць: „Чаму я павінен дараваць, калі вінаваты ён, а не я?” Аднак уся справа ў тым, што прабачаць можна толькі вінаватым, а невінаватыя не патрабуюць прабачэньня. Мы ўсе ў нечым вінаватыя. Невінаватыя толькі памерлыя і тыя, што яшчэ не нарадзіліся!


Клясычны прыклад таго, да чаго прыводзіць заўзятасьць, знаходзім у Гогаля ў „Аповесьці аб тым, як паспрачаўся Іван Іванавіч з Іванам Нікіфаравічам”. Аднойчы адзін зь іх сказаў другому: „А вы, Іван Іванавіч, сапраўдны гусак” і з прычыны гэтай дробязі разгарэлася такая варажнеча, што дайшло да суду. Нават судзьдзя прасіў Івана Іванавіча махнуць рукой і дараваць гэтую дробную зьнявагу, але той дваранін і хрысьціянін ня ўмеў прабачыць свайму суседу. Калі дванаццаць гадоў пазьней Гогаль ехаў празь Міргарад, сустрэўся зь Іванам Нікіфаравічам і не пазнаў яго, бо такі быў ён худы, сівы і паморшчаны. Судовая цяжба ўсё яшчэ працягвалася і Гогаль канчае сваю аповесьць словамі: „Маркотна на гэтым сьвеце, спадары”. Калі-б усе пайшлі за прыкладам гэтых двух людзей, на сьвеце было-б проста ня сумна, але жахліва!


Шчасьлівы той, хто можа паўтарыць за сьвятым Рыгорам Ніскім (4 стагодзьдзе): „Госпадзе, рабі са мною тое, што я раблю. Я мог-бы адпомсьціць за сябе, аднак паўстрымоўваюся, і Ты не рабі гэтага. Я апярэдзіў майго сябру прымірэньнем зь ім, апярэджвай мяне і Ты сваёю ласкай. Я забыўся пра спрычыненае мне зло, забудзь і Ты пра мае грахі. Я люблю майго сябру як і раней перад тым, як ён пакрыўдзіў мяне, любі мяне і Ты, Божа, калі я ўгняўлю Цябе. Паступай са мною гэтак, як я паступіў са сваім сябрам. Я зрабіў тое, што Ты загадаў, рабі і Ты, як абяцаў: адпускайце і будзе адпушчана вам”.


Такім чынам евангельская прытча пра неміласэрнага даўжніка кожны раз нагадвае вядомую, але ня цалкам усьвядомленую праўду: суд над намі Бог аддаў — так бы мовіць — у нашы рукі. Ад нас залежыць, ці яшчэ пры жыцьці запэўнім канчатковы прысуд над сабою. Як мы паступім са сваімі бліжнімі, гэтак і Бог паступіць з намі. Калі прабачым, тады самі атрымаем прабачэньне. Празь Сьвятое Пісаньне гэтак сказаў сам Бог і не адмовіцца ад Свайго слова.



Праабражэньне Гасподняе
(Мацьв. 17, 1-9)

„Як добра нам тут!” — усклікнуў апостал Пётр у момант, калі на гары Фавор Хрыстос паказаўся ў зьзяньні Боскай Славы. Хрыстос, як чытаем у Евангельлі, узяў на гару толькі трох вучняў: Пятра, Якуба і Яана. Там „адмяніўся перад імі і зазьзяла аблічча Ягонае як Сонца і адзеньне стала белае як сьвятло... і паказаліся ім Майсей ды Ільля размаўляючыя зь Ім... І вось воблака яснае ахінула іх і голас з воблака прагучэў: Гэта Сын Мой Улюбёны, Якога Я вельмі ўпадабаў. Яго слухайце” (Мацьв. 17, 2-5).


Якое-ж значэньне мела гэтая падзея ў жыцьці Хрыста ды Ягоных вучняў і якое ў жыцьці сучаснай Царквы і нашым? У жыцьці Хрыста Праабражэньне было адначасова аб’яўленьнем і Айца, і Хрыста. Прыйшоўшы на сьвет і прыняўшы чалавечае цела Сын Божы заставаўся ахінуты заслонай. Звонку быў падобны на людзей і некаторыя пыталі: „Ці не сын цесьляра Ён? Яго маці звалі Марыяй. Ц-іж не жывуць сярод нас Яго сваякі?” Такім чынам Яго жыцьцё праходзіла сярод звычайных людзей. Ісус падрастаў, працаваў, адчуваў стомленасьць і натуральна маліўся. Аднак быў Богам. Праабражэньне неспадзявана выявіла праўду аб Ім. На адно імгненьне, пад узьдзеяньнем сьвятла, якое Павал называе „яснасьцяй сьвятла пазнаньня Славы Божай”, заслона Ягонага чалавецтва адхілілася. Да сьвятла далучыўся голас Айца нібыта паясьняючы значэньне таго, што здарылася: „Гэта Сын Мой Улюбёны... Яго слухайце”. Гэтым самым незадоўга да пакутаў і сьмерці Праабражэньне Хрыста на гары Фавор падбадзёрыла вучняў і ўмацавала іхную веру. Сэнс гэтай падзеі выказаны ў царкоўнай песьні: „Каб бачучы Цябе ўкрыжаваным, яны зразумелі добраахвотнасьць пакутаў”. Сьвяты Яан Залатавусны пісаў, што Хрыстос адмяніўся перад вучнямі „жадаючы павучыць іх і паказаць, у чым будзе заключацца тая Слава, у якой Ён прыйдзе. Ён ужо зараз, у гэтым жыцьці, аб’яўляе яе, каб усе яны, асабліва-ж прыгнечаны Пётр, не баяліся ні сваёй сьмерці, ні сьмерці свайго Госпада”. Праабражэньне было таксама прадвесьцем канчатковага часу, паўторнага Прыходу Хрыста ў Славе. Увесь матэрыяльны сьвет пакліканы стаць месцам усяленьня ласкі Божай, зазьзяць такой славай, якую было дадзена адчуць апосталам на гары Фавор.


Дзякуючы таму, што сам апостал Пётр убачыў, іншыя апосталы маглі з упэўненасьцяй прапаведаваць Евангельле. „Бо мы абвясьцілі вам сілу і прыход Спадара нашага Ісуса Хрыста не ідучы за хітравыдуманымі байкамі, але былі навочнымі сьведкамі Яго велічы. Бо Ён прыняў ад Бога Айца чэсьць і славу... Гэты голас зь нябёс мы чулі будучы зь Ім на сьвятой гары” (2 Пятр. 1, 16-17). Іхны досьвед стаўся неаспрэчным доказам і дазволіў апосталам з упэўненасьцяй гаварыць, што „не марудзіць Госпад з выкананьнем абяцаньня”.


Жыцьцё неаднойчы выпрабоўвае вернікаў праз пакуты. Часта іх ахінае цемра нагэтулькі густая, што не відаць неба. Яны бачаць толькі рэчаіснасьць, якая дазваляе адчуць толькі горыч.


У такія хвіліны атакуюць пакуты: тыя, што зьведалі іх мінулыя пакаленьні, цяперашнія, пакуты грэшнікаў і справядлівых. Узьнікае пытаньне: чаму гэтак адбываецца, калі Бог добры, калі Ён Айцец? Згодна апосталу, ужо нават першыя хрысьціяне сумняваліся: „Дзе-ж абяцаньне Ягонага Прыходу? Ад часу, калі нашы бацькі паўміралі, усё адбываецца гэтак-жа як з пачатку сьвету.”


У гэтым выпрабаваньні веры Евангельле і Праабражэньне ясьнеюць як самы верагодны залог перамогі. Усе пакуты кончацца.


Аднойчы кожны з нас і ўвесь сусьвет пераменяцца, бо кожны будзе падобны на Хрыста і будзе зь Ім „адным Духам”. Цяперашнія пакуты — гэта боль родаў. Як пісаў апостал Павал: „Мы ведаем, што ўсё стварэньне разам стогне і ўздыхае ў болях родаў... і мы самі, маючы пачатак Духа, і мы ў сабе стогнем чакаючы ўсынаўленьня, адкупленьня цела свайго” (Рым. 8, 22-23). Апостал, відавочна, завалоданы гэтай думкай: „Мы ўсе з адкрытым тварам углядаемся на сьвятло Гасподняе нібыта ў люстры: дзякуючы Духу ўсё мацней ясьнеем, адмяняючыся ў той самы Ягоны вобраз” (2 Кар. 3, 18).


Тым часам Хрыстос, гэтак сама як да Пятра, Якуба і Яана, прыходзіць да нас, кладзе руку на плячо і просіць зысьці з гары. Ён просіць, каб пайшлі мы зь Ім у Ерусалім, г.зн. да штодзённых заняткаў. У дзень сьвята мы асьвячаем у храме першыя плады, але ўсё над чым мы працуем, да чаго дакранаемся можа быць асьвячана, стаць часткай Царства Божага, калі яно ўнутры нас і будзе як зьзяньне Хрыстова пашырацца вакол нас.