До Вашего сведения, надо полагать, уже дошло известие о том, что в г. Минске 9-го и 10-го августа с. г. состоялся с'езд представите­­лей епархии, староцерковников-духовенства и мирян, на котором были приняты важные решения, касающиеся не только местной Минской церкви, но и граничащих непосредственно с нею соседних бе­лорусских епархий. Так как деятельность с'езда и в самом деле имеет непосредственное отношение к жизненным интересам всей Белорус­­ской церкви, взятой в ее нераздельности, с другой стороны, в глазах верующих масс она может получить превратное толкование, то Епархиальное собрание, справедливо именующее себя по идейному охвату своих работ Белорусским, закончив эти последние, считает своим священным долгом поставить в известность всех православных пастырей и мирян старо-церковнической ориентации о результатах своей деятельности, для чего и обращается к ним с нижеследующим посланием.

Ровно пять лет тому назад, в один из самых острых моментов разрухи церковной, в пору происшедшего тогда безвластия в церкви и нарождения обновленческой смуты, в Минске, в среде церковных людей возникла мысль оградить свою местную Церковь от тяжких потрясений, выдвинув в качестве спасательного якоря идею самобытности Белорусской Церкви и ее права на национальное самоопределение. Здоровый церковный инстинкт самосохранения и прогрессивное течение религиозной мысли гармонически сочетались в этом идейном движении, тем не менее акт провозглашения Белорусской Митрополии 23 июля 1922 года, радостно встреченный всем православным населением Минского края, был подорван в своем истинном значении засильем обновленчества и потому не дал всех своих благодетельных для Церкви результатов. Дальнейшая полоса церковной жизни в Мин­ской епархии, хотя и вернула староцерковничеству его настоящее место, также мало благоприятствовала законному стремлению Православной Белоруссии к устроению своей церковной жизни на началах полной независимости (автокефалии). Отношение правящих церковных сфер в Москве к данному вопросу носило характер переменчивый и непостоянный, принимая то форму благожелательства (при покойном патриархе), то форму явной неприязни (при его местоблюстителях). Прошло печальное пятилетие в течение коего вопрос о Белорусской митрополии не только не двинулся к желанному концу, но осложнился разными привходящими обстоятельствами церковной жизни, пока наконец события последних годов не повергли Белорусскую церковь в состояние паралича. И тогда то жизнь снова выдвинула ту идею автокефалии, которую до сих пор подавляли церковные веяния и течения, ничего общего не имеющие с истинными интересами Церкви. Только что закончившийся Белорусский С'езд воочию показал, как глубоко проникла эта идея в сознание епархии и с каким единодушием санкционирована она была соборным разумом ее — с'ездом. Иначе и быть не может. Когда изжиты связи, соединявшие прежде церковную область с высшим административным центром, когда эти связи приносят ей не пользу, а вред, эта область должна искать точки опоры у себя, в свободной концентрации своих живых сил, в организации своего административного строя.

Эти неотложные задачи ставит Белорусский с'езд в Минске перед сознанием других Белорусских епархий, подчеркивая исключительную важность настоящего момента и крайнюю необходимость для них подобного же выхода из создавшегося положения. Ибо и для них должно быть ясным то, что тот путь на который их зовут, есть путь канонически закономерный и исторически необходимый. Ибо кому же неизвестно, что принцип церковного самоуправления и федерации составляли душу древнейшего церковного законодательства и практики (34 и 37 ап. прав., 9 прав. Антиох. Соб.)? Кто не знает, что областное митрополичье управление всегда мыслилось как наилучшая, идеальная форма церковного благоустройства и порядка, что о восстановлении этой формы мечтали древне-русские соборы ХVII в. (1667 и 1681 г.), что ее пыталась воскресить у себя даже дореволюционная Синодальная церковь? Кто не помнит, что вся история православных народов, независимо от их удельного веса в мысле государственного и культурного значения, была процессом сложного и болезненного, но всегда неизбежного и плодотворного вынашивания идеи церковной самостоятельности и независимости? Кому наконец, неведомы некоторые выразительные факты нашей местной Западно-русской истории, свидетельствующие о наличии этой идеи в сознании белоруссов, предков наших (история митроп. Григория ЦАМВЛАКА в XV в.), не взирая на весь вековой и религиозный гнет, под которым они жили.

Нет, при свете этих истин и бесспорных исторических фактов, ничья беспристрастная рука не посмеет бросить камень осуждения в то дело, которое совершено было на с'езде 9 и 10 августа, не отважится наложить на него клеймо обновленчества или церковного раскола. В ответ на возможную в наши дни клевету и поношение, Белорусский с'езд смело повышает свой голос и заявляет: мы — убежденные и стойкие в своих православных взглядах и верованиях староцерковники. Мы помним вечное спасение своей души и желаем блага своей родной церкви. Но в то же время мы верим, что нет ни одного народа, который мог бы расцениваться, как пустой и безразличный материал церковной жизни, и которому могло бы быть отказано в праве на свободное развитие в качестве живого и деятельного члена вселенского тела Христова.

Пусть эта вера не обманет участников с'езда и пусть укрепится надежда на то, что голос их найдет живой отклик в душе пастырей и мирян Белорусской церкви и что другие Белорусские епархии последуют примеру Минской, организовав у себя правильное церковное представительство и управление, дабы на грядущем ВСЕБЕЛОРУССКОМ ОБЛАСТНОМ СОБОРЕ воссияла любовь Христа и, связуемая этой любовью, Православная Белорусская церковь едиными устами и сердцем восхвалила Единого в Тройце славимого Бога. АМИНЬ.

ФИЛАРЕТ, епископ Бобруйский

Протопресвитер В. ОЧАПОВСКИЙ 

Протоиереи:  А. КИРКЕВИЧ 

                    А. ПИГУЛЕВСКИЙ 
                    Д. ПАВСКИЙ
                    М. НОВИЦКИЙ 

Псаломщик Я. БАРАНОВСКИЙ

---

Пераклад на беларускую мову:

---

Да Вашага ведама, трэба меркаваць, ужо дайшла вестка аб тым, што ў г. Менску 9-га і 10-га жніўня г.г. адбыўся зьезд прадстаўнікоў Менскай Епархіі, старацаркоўнікаў – духавенства і міранаў, на якім былі прынятыя важныя пастановы, якія тычацца ня толькі мясцовай Менскай Царквы, але і мяжуючых непасрэдна з ёю суседніх Беларускіх Епархіяў. Так, як на самай справе, дзейнасьць Зьезда мае непасрэднае дачыненьне да жыцьцёвых інтарэсаў ўсёй Беларускай Царквы, узятай у яе суцэльнасьці, з другога боку, у вачах веруючага грамадзтва яна можа атрымаць зьменлівае тлумачэньне. Таму, Епархіяльны Сход, па ідэйнаму ахопе сваіх працаў справядліва вызначыўшы сябе як Беларускім, скончыўшы гэтыя працы, лічыць сваім сьвятым абавязкам паставіць у вядомасьць ўсіх праваслаўных пастыраў і міран стара-царкоўнай арыентацыі аб выніках сваёй дзейнасьці, для чаго і зьвяртаецца да іх зь ніжэйзгаданай адозвай.

Роўна пяць гадоў таму, у адзін з самых вострых момантаў царкоўнай разрухі, у часе панаваўшага тады безуладзьдзя ў царкве і нараджэньня абнаўленчай смуты, у Менску, у асяродзьдзі царкоўных людзей, паўстала думка засьцерагчы сваю мясцовую Царкву ад цяжкіх узрушэньняў, высунуўшы ў якасьці выратавальнага якара ідэю самабытнасьці Беларускай Царквы і ейнага права на нацыянальнае самавызначэньне. Здаровы царкоўны інстынкт самазахаваньня і прагрэсыўные цёкі рэлігійнай думкі гарманічна спалучаліся ў гэтым ідэйным руху, тым ня меньш, акт абвяшчэньня Беларускай Мітраполіі 23 ліпеня 1922 году, радасна сустрэты ўсім праваслаўным насельніцтвам Мінскага краю, быў падарваны ў сваім праўдзівым значэньні засільлем абнаўленства і таму не даў ўсіх сваіх дабрадзейных для Царквы вынікаў. Далейшы шлях царкоўнага жыцьця ў Менскай епархіі, які хоць і вярнуў старацаркоўнасьці яе сапраўднае месца, таксама мала спрыяў законнаму імкненьню Праваслаўнай Беларусі да будовы свайго царкоўнага жыцьця на пачатках поўнай незалежнасьці (аўтакефаліі). Стаўленьне кіруючых царкоўных сфэр у Маскве да дадзенага пытаньня мела характар ​​пераменлівы і не сталы, прымаючы то форму дображаданьня, (пры нябожчыку патрыярху), то форму відавочнай непрыязнасьці (пры яго месца-ахоўніку). Прайшло сумнае пяцігодзьдзе на працягу якога пытаньне аб Беларускай Мітраполіі ня толькі ня рушыла да жаданага канца, але ўскладнілася рознымі пабочнымі абставінамі царкоўнага жыцьця, пакуль нарэшце падзеі апошніх гадоў не зрынулі Беларускую Царкву ў стан паралічу. І тады жыцьцё зноў вылучыла тую ідэю аўтакефаліі, якую да гэтага часу душылі царкоўныя павевы і плыні, якія нічога супольнага ня маюць з праўдзівымі інтарэсамі Царквы. Толькі што закончыўся Беларускі Зьезд, які на свае вочы паказаў, як глыбока пранікла гэтая ідэя ў сьвядомасьць Епархіі і з якой аднадушнасьцю санкцыянаваная яна была саборным розумам яе - Зьездам. Інакш і быць ня можа. Калі скошаныя сувязі якія лучылі раней царкоўную вобласьць з вышэйшым адміністрацыйным цэнтрам, калі гэтыя сувязі прыносяць ёй не карысьць, а шкоду, гэтая вобласьць павінна шукаць кропкі апору ў сябе, у вольнай канцэнтрацыі сваіх жывых сілаў, у арганізацыі свайго адміністрацыйнага ладу.

Гэтыя неадкладальныя задачы ставяць Беларускі Зьезд ў Менску перад сьвядомасьцю іншых Беларускіх Епархіяў, падкрэсьліваючы выключную важнасьць цяперашняга моманту і крайнюю неабходнасьць для іх падобнага выхаду з створанага становішча. Бо і для іх павінна быць зразумелым тое, што той шлях на які іх клічуць, ёсьць шлях кананічна заканамерны і гістарычна неабходны. Бо каму ж няведама, што прынцыпы царкоўнага самакіраваньня і фэдэрацыі складалі ядро старажытнага царкоўнага заканадаўства і практыкі (34 і 37 Ап. прав., 9 прав. Антыях. Саб.)? Хто ня ведае, што абласное мітрапалічае кіраваньне заўсёды думалася як найлепшае, ідэальная форма царкоўнага добраўпарадкаваньня і парадку, што аб аднаўленьні гэтай формы марылі старажытна-расійскія саборы ХVII ст. (1667 і 1681), што яе спрабавала ўваскрасіць у сябе нават дарэвалюцыйная Сынадальная Царква? Хто не памятае, што ўся гісторыя праваслаўных народаў, незалежна ад іх ўдзельнай вагі ў структуры дзяржаўнага і культурнага значэньня, была працэсам складанага і хваравітага, але заўсёды непазьбежнага і плённага выношваньня ідэі царкоўнай самастойнасьці і незалежнасьці? Каму, нарэшце, няведамыя некаторыя выразныя факты нашай мясцовай заходня-рускай (літоўскай) гісторыі, якія сьведчаць аб наяўнасьці гэтай ідэі ў сьвядомасьці беларусаў, продкаў нашых (гісторыя Мітрапаліта Рыгора ЦАМБЛАКА ў XV ст.), не зважаючы на ўвесь векавы і рэлігійны прыгнёт, пад якім яны жылі.

Не, пры сьвятле гэтых ісьцін і бясспрэчных гістарычных фактаў, нічыя непрадузятая рука не асьмеліцца кінуць камень асуджэньня ў тую справу, якая была зьдзейсьнена на Зьезьдзе 9 і 10 жніўня, не адважыцца накласьці на яе таўро абнаўленства альбо царкоўнага расколу. У адказ на магчымасьці ў нашыя дні паклёпу і зьнявагі, Беларускі Зьезд сьмела узмацняе свой ​​голас і заяўляе: мы - старацаркоўнікі, перакананыя і ўстойлівыя ў сваіх праваслаўных поглядах і веры. Мы памятаем вечнае выратаваньне сваёй душы і жадаем дабро сваёй роднай Царкве. Але, ў той жа час верым, што няма ніводнага народу, які мог бы расцэньвацца, як пусты і абыякавы матэрыял царкоўнага жыцьця, і якому магло б быць адмоўлена ў праве на вольнае разьвіцьцё ў якасьці жывога і дзейнага чальца сусьветнага цела Хрыстовага.

Хай гэтая вера не падмане ўдзельнікаў Зьезду і няхай умацуецца надзея на тое, што голас іхны знойдзе жывы водгук у душы пастыраў і вернікаў Беларускай Царквы і што іншыя Беларускія Епархіі накіруюцца ўсьлед прыкладу Менскай, арганізаваўшы ў сябе вернае царкоўнае прадстаўніцтва і кіраваньне, каб на надыходзячым Усебеларускім ПАМЕСНЫМ САБОРЫ зазьзяла любоў Хрыста і, зьвязаная гэтай любоўю, Праваслаўная Беларуская Царква, адзінымі вуснамі і сэрцам уславіла Адзінага ў Тройцы славутнага Бога. АМІН.



ФІЛАРЭТ, япіскап Бабруйскі

Протапрасьвіцер В. АЧАПОЎСКІ
Протаярэі: С. КУЛЬЧЫЦКІ
                 Д. ПАЎСКІ
                 М. НАВІЦКІ
                 А. КІРКЕВІЧ
                 А. ПІГУЛЕЎСКІ
Псаломшчык Я. БАРАНОЎСКІ