Адозва праваслаўных сьвятароў і грамадзка-культурных дзеячоў Савецкай Беларусі ў справе арганізацыі нацыянальнай Беларускай Праваслаўнай Царквы, выдадзеная ў Менску 4/17 чэрвеня 1922 г., перад Менскім япархіяльным Саборам (10/23 ліпеня 1922 г.)

---

У дні вялікага дзяржаўнага перавароту і рэвалюцыйнага зруху Расіі сярод шуму і разбурэньня ваенных віхураў, што пранесьліся над нашым краем, нарадзілася вольная Беларусь. Шматпакутны народ, які на працягу свайго доўгага гістарычнага існаваньня амаль не ведаў іншае долі, апроч долі раба, меў мужнасьць узвысіць свой голас і гучна ўсім абвесьціць, што ён хоча жыць вольна, гэтак, як іншыя народы, працаваць на сваёй зямлі, будаваць уласнае шчасьце і дабрабыт. Так палітычна самавызначалася Беларусь. Рост народнай самасьвядомасьці, які выявіўся ў акце абвяшчэньня Беларускай Савецкай Рэспублікі, павінен быў рана ці позна адгукнуцца важнымі наступствамі ў вобласьці царкоўнага жыцьця. Царква чуйна сачыла за лёсам нацыянальнай беларускай ідэі і чакала таго моманту, калі разбураная варожымі нашэсьцямі краіна ўздыхне вольнымі грудзьмі і падступіцца да культурнай працы. Момант гэты настаў: крывавы прывід вайны, здаецца, зьнік, і беларускі народ уступае ў паласу мірнага культурнага будаўніцтва. А таму мы, праваслаўныя беларусы, верныя царкве, не забыўшыся на ўрокі гісторыі, павінны зрабіць тое, што падказваецца самім ходам падзеяў і зьяўляецца надзённым пытаньнем нашага мясцовага жыцьця. Беларуская царква павінна быць прызнана кіруемай у сваім унутраным жыцьці, на асновах аўтаноміі паводле царкоўных правілаў і канонаў. Захоўваючы яднаньне ў духу веры і любові з Цэрквамі Расійскай і Украінскай, пакідаючы ў недатыкальнасьці догматы праваслаўя і строга прытрымліваючыся кананічнага і багаслужбовага парадку, праваслаўная царква ў Беларусі, якраз таму, што яна беларуская, жадае з гэтай пазіцыі ісьці сваім уласным шляхам.

Праваслаўная царква на Беларусі на працягу ўсёй сваёй гісторыі ад часоў старадаўніх і дагэтуль цесна зьвязана з народам, няможа не спачуваць імкненьню народа ўсталёўваць сваё працоўнае жыцьцё на асновах народнага духу і асаблівасьцяў мясцовага побыту і культуры. Таму і ўсталяваньне царкоўнага жыцьця на Беларусі павінна адбывацца ў жывой і цеснай сувязі зь імі. Шлях гэты прадуказваецца ўсім мінулым беларускага краю і вызначаецца асаблівым ладам рэлігійнага жыцьця народа. Ці можна сумнявацца ў гэтым праве Беларусі на царкоўнае самавызначэньне або ставіць перашкоды яму? – Не. Народ, які прайшоў праз пякельныя мукі, захаваў непашкоджанай сваю веру і душу, свой побыт і мову, цалкам і звыш таго заслужыў яго. Царква, якая падзяляла пакуты народа і выратавала яго ад паглынаньня варожымі стыхіямі, павінна, мае права патрабаваць паважлівых адносінаў да сваіх мясцовых асаблівасьцяў, унутранага ладу, звычаяў і паданьняў.

Ноч ужо мінула, а дзень наблізіўся (Рым. 13, 12). І такім днём, радасным і сьветлым, пасьля ўсяго выпакутаванага і перажытага беларускім народам няхай будзе дзень яго царкоўнага адраджэньня ў духу сьвяшчэнных гістарычных запаветаў. Да адбудовы роднай царквы, да сьцверджаньня яе на аўтаномных пачатках і захаваньня яе нацыянальнага аблічча мы клічам братоў беларусаў, зьвязаных з намі кроўнымі вузамі веры і памятаючых слова Хрыстова аб тым, што “не хлебам адзіным жывы будзе чалавек, але кожным словам, што зыходзіць з вуснаў Божых” (Мф. 4, 4).

Група праваслаўных беларусаў, што выступаюць

за ідэю нацыянальнай Беларускай царквы :